Vá» xây dá»±ng gia đình văn hóa Việt Nam dÆ°á»›i ánh sáng Äại há»™i XI của Äảng
Â
Äá»— Thị Thạch PGS,TS, Há»c viện ChÃnh trị - Hà nh chÃnh quốc gia Hồ Chà Minh
Â
TCCS - Gia đình phát triển bá»n vững không chỉ là niá»m hạnh phúc cho má»—i ngÆ°á»i, má»—i nhà mà còn là nhân tố quan trá»ng góp phần giữ gìn sá»± phát triển là nh mạnh, an toà n của xã há»™i và sá»± ổn định dân số của má»—i quốc gia. Vì váºy, gia đình luôn là má»™t mối quan tâm đặc biệt của Äảng ta. Tại Äại há»™i XI của Äảng, vấn Ä‘á» vai trò của gia đình và xây dá»±ng gia đình văn hóa trong thá»i kỳ má»›i được Äảng ta tiếp tục nhấn mạnh và là m sâu sắc hÆ¡n.
Â
Vá» vai trò của gia đình Việt Nam trong thá»i kỳ má»›i
Thứ nhất, gia đình là tế bà o của xã há»™i. Chủ nghÄ©a Mác - Lê-nin, tÆ° tưởng Hồ Chà Minh khẳng định gia đình là tế bà o của xã há»™i. Kế thừa tÆ° tưởng của các nhà kinh Ä‘iển, Äảng ta nháºn thức sâu sắc vá» vai trò của gia đình đối vá»›i xã há»™i. Tại Äại há»™i XI, Äảng ta nhấn mạnh: “Xây dá»±ng gia đình no ấm, tiến bá»™, hạnh phúc tháºt sá»± là tế bà o là nh mạnh của xã há»™iâ€(1). Rõ rà ng, muốn có má»™t xã há»™i phát triển là nh mạnh thì trÆ°á»›c hết từng “tế bà o†phải phát triển bá»n vững. Gia đình không chỉ là “tế bà o†tá»± nhiên mà còn là má»™t Ä‘Æ¡n vị kinh tế của xã há»™i. Không có gia đình tái tạo ra con ngÆ°á»i để xây dá»±ng xã há»™i thì xã há»™i cÅ©ng không thể tồn tại và phát triển được. Nhất là trong bối cảnh hiện nay, nhiá»u giá trị má»›i được tiếp thu, nhÆ°ng nhiá»u giá trị truyá»n thống của gia đình Việt Nam cÅ©ng Ä‘ang mất Ä‘i. Tình trạng ly hôn, bạo hà nh gia đình gia tăng; chủ nghÄ©a cá nhân, thá»±c dụng, hưởng thụ có xu hÆ°á»›ng tăng lên… Những hạn chế nà y Ä‘ang là m cho nhiá»u “tế bà o†có nguy cÆ¡ rÆ¡i và o khủng hoảng, là m cho ná»n tảng xã há»™i thiếu vững chắc.
Từ những tiêu chà quan trá»ng của gia đình văn hóa Việt Nam được Ä‘á» xuất tại Äại há»™i VIII của Äảng và được cụ thể hóa thà nh Chiến lược xây dá»±ng gia đình văn hóa Việt Nam, đến Äại há»™i XI, Äảng ta đã có sá»± phát triển nháºn thức má»›i vá» gia đình, đó là : No ấm, tiến bá»™, hạnh phúc là những Ä‘iá»u kiện cÆ¡ bản, quan trá»ng để gia đình phát triển là nh mạnh. Muốn có má»™t “tế bà o là nh mạnhâ€, má»™t “ná»n tảng vững chắc†thì phải xây dá»±ng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bá»™, hạnh phúc.
Thứ hai, gia đình có vai trò đặc biệt quan trá»ng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lá»±c chất lượng cao phục vụ đất nÆ°á»›c. Äại há»™i XI của Äảng đã chỉ rõ: “Gia đình là môi trÆ°á»ng quan trá»ng, trá»±c tiếp giáo dục nếp sống và hình thà nh nhân cáchâ€(2) góp phần chăm lo xây dá»±ng con ngÆ°á»i Việt Nam già u lòng yêu nÆ°á»›c, có ý thức là m chủ, trách nhiệm công dân, có tri thức, sức khá»e, lao Ä‘á»™ng giá»i, sống có văn hóa, nghÄ©a tình, có tinh thần quốc tế chân chÃnh(3).
Äảng ta nháºn thức rõ rằng, con ngÆ°á»i Việt Nam chỉ có thể được trang bị những phẩm chất tốt đẹp nếu có má»™t môi trÆ°á»ng xã há»™i tốt. Môi trÆ°á»ng đó trÆ°á»›c hết là từ má»—i gia đình, má»—i tế bà o của xã há»™i. Các gia đình chịu trách nhiệm trÆ°á»›c xã há»™i vá» sản phẩm của gia đình mình, phải có trách nhiệm nuôi dưỡng và giáo dục con cái, cung cấp cho xã há»™i những công dân hữu Ãch. Cùng vá»›i nhà trÆ°á»ng, gia đình tham gia tÃch cá»±c nhiệm vụ “dạy ngÆ°á»i, dạy chữâ€, tạo ra lá»±c lượng lao Ä‘á»™ng tÆ°Æ¡ng lai có chất lượng cao.
Äây là điểm má»›i trong tÆ° duy Äại há»™i XI của Äảng ta vá» vai trò của gia đình đối vá»›i phát triển nguồn nhân lá»±c có chất lượng cao cho đất nÆ°á»›c. Gia đình chÃnh là “đơn vị xã há»™i†đầu tiên cung cấp lá»±c lượng lao Ä‘á»™ng cho xã há»™i. Từ những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng chân tay giản Ä‘Æ¡n đến những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng trà óc… Ä‘á»u được sinh ra, được nuôi dưỡng và chịu sá»± giáo dục của gia đình.
Äảng ta nhấn mạnh, gia đình không chỉ giữ vai trò ná»n tảng, tế bà o của xã há»™i, mà còn là môi trÆ°á»ng quan trá»ng, trá»±c tiếp giáo dục nếp sống, hình thà nh nhân cách. Gia đình giữ vai trò đặc biệt quan trá»ng tá»›i số lượng, chất lượng dân số và cÆ¡ cấu dân cÆ° của quốc gia. Gia đình không chỉ dừng lại ở việc duy trì nòi giống, mà quan trá»ng hÆ¡n gia đình phải trở thà nh môi trÆ°á»ng tốt, đầu tiên để giáo dục nếp sống, hình thà nh nhân cách cho con ngÆ°á»i. Theo quan Ä‘iểm của Äảng, gia đình no ấm, bố mẹ thuáºn hòa, hạnh phúc là điá»u kiện, môi trÆ°á»ng quan trá»ng, trá»±c tiếp tạo nên các thế hệ sau có chất lượng cả vá» thể chất lẫn tinh thần, góp phần đắc lá»±c và o chiến lược phát triển nguồn lá»±c con ngÆ°á»i có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển đất nÆ°á»›c hiện nay.
Thứ ba, gia đình có vai trò giữ gìn, lÆ°u truyá»n, phát triển văn hóa dân tá»™c. Äảng ta nhấn mạnh gia đình là nÆ¡i tiếp thu, giữ gìn và lÆ°u truyá»n các giá trị văn hóa truyá»n thống của dân tá»™c. Thông qua các câu chuyện cổ tÃch, qua các câu ca dao, tục ngữ, cha mẹ, ông bà là những ngÆ°á»i thầy đầu tiên dạy dá»—, nuôi dưỡng tâm hồn, phát triển tÆ° duy và từng bÆ°á»›c giáo dục hình thà nh nhân cách cho má»—i con ngÆ°á»i. Qua lao Ä‘á»™ng, qua việc xá» lý các mối quan hệ hằng ngà y, gia đình đã truyá»n thụ cho con trẻ những nét đẹp của truyá»n thống gia đình, dòng há», truyá»n thống văn hóa dân tá»™c. Từ đó má»—i cá nhân hình thà nh và bồi dưỡng tinh thần yêu nÆ°á»›c, lòng tá»± hà o dân tá»™c, tình cá»™ng đồng, lòng nhân ái, tinh thần tá»± lá»±c, tá»± cÆ°á»ng, anh hùng trong chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình, chăm chỉ cần cù trong lao Ä‘á»™ng sản xuất… Äảng ta chỉ rõ: Trong giai Ä‘oạn hiện nay để “xây dá»±ng ná»n văn hóa Việt Nam tiên tiến Ä‘áºm Ä‘Ã bản sắc dân tá»™c†cần sá»± chung tay góp sức của toà n xã há»™i, mà xét đến cùng, đó là trách nhiệm của má»—i gia đình, má»—i con ngÆ°á»i cụ thể.
Äể xây dá»±ng gia đình văn hóa Việt Nam trong bối cảnh hiện nay
Äể đạt được mục tiêu: “Xây dá»±ng gia đình no ấm, tiến bá»™, hạnh phúc tháºt sá»± là tế bà o là nh mạnh của xã há»™i, là môi trÆ°á»ng quan trá»ng, trá»±c tiếp giáo dục nếp sống và hình thà nh nhân cáchâ€, tạo nguồn nhân lá»±c phục vụ sá»± nghiệp xây dá»±ng và bảo vệ Tổ quốc, trong thá»i gian tá»›i ngoà i nhiệm vụ trá»ng tâm là phát triển kinh tế, chú ý đến kinh tế trang trại và kinh tế há»™, Äảng ta chỉ rõ cần táºp trung và o má»™t số khâu chủ yếu sau:
Má»™t là , sá»›m có chiến lược quốc gia vá» xây dá»±ng gia đình Việt Nam, góp phần giữ gìn và phát triển những giá trị truyá»n thống của văn hóa, con ngÆ°á»i Việt Nam, nuôi dưỡng, giáo dục thế hệ trẻ(4). Äể hoà n thiện Chiến lược quốc gia vá» xây dá»±ng gia đình Việt Nam giai Ä‘oạn 2011 - 2020, cần là m rõ má»™t số ná»™i dung sau:
- Nâng cao nháºn thức của toà n xã há»™i cÅ©ng nhÆ° má»—i cá nhân vá» vai trò, vị trà đặc biệt của gia đình đối vá»›i xã há»™i và trách nhiệm của gia đình và cá»™ng đồng trong việc thá»±c hiện tốt các chủ trÆ°Æ¡ng, chÃnh sách, pháp luáºt vá» hôn nhân và gia đình, bình đẳng giá»›i, phòng, chống bạo lá»±c trong gia đình, ngăn chặn sá»± xâm nháºp của các tệ nạn xã há»™i và o gia đình. Cấp ủy và chÃnh quyá»n các cấp phải Ä‘Æ°a ná»™i dung công tác xây dá»±ng văn hóa gia đình và gia đình văn hóa và o chiến lược phát triển kinh tế - xã há»™i và chÆ°Æ¡ng trình kế hoạch công tác hằng năm của các bá»™, ngà nh, địa phÆ°Æ¡ng.
- Xây dá»±ng gia đình Việt Nam phải trên cÆ¡ sở kế thừa, phát huy các giá trị truyá»n thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam và tiếp thu có chá»n lá»c các giá trị tiên tiến của thá»i đại vá» gia đình. Äá» cao trách nhiệm của má»—i gia đình trong việc xây dá»±ng và bồi dưỡng nhân cách cho má»—i thà nh viên trong gia đình nhằm hÆ°á»›ng tá»›i những phẩm chất của con ngÆ°á»i Việt Nam mà Äại há»™i XI của Äảng đã chỉ ra.
Hai là , xây dá»±ng gia đình văn hóa phải gắn vá»›i các phong trà o khác, nhÆ° xây dá»±ng khu dân cÆ° văn hóa, là ng, xóm văn hóa... ÄÆ°a phong trà o “Toà n dân Ä‘oà n kết xây dá»±ng Ä‘á»i sống văn hóa†đi và o chiá»u sâu, thiết thá»±c, hiệu quả; xây dá»±ng nếp sống văn hóa trong các gia đình, khu dân cÆ°, cÆ¡ quan, Ä‘Æ¡n vị, doanh nghiệp… tạo Ä‘iá»u kiện cho má»i ngÆ°á»i được tiếp cáºn vá»›i các kiến thức kinh tế, văn hóa, y tế, giáo dục, khoa há»c, kỹ thuáºt và phúc lợi xã há»™i, giúp các gia đình có kỹ năng sống, chủ Ä‘á»™ng phòng, chống sá»± xâm nháºp của các tệ nạn xã há»™i, kế thừa và phát huy các giá trị văn hóa truyá»n thống. Äại há»™i XI của Äảng chỉ rõ: Kết hợp và phát huy đầy đủ vai trò của xã há»™i, gia đình, nhà trÆ°á»ng, từng táºp thể lao Ä‘á»™ng, các Ä‘oà n thể và cá»™ng đồng dân cÆ° trong việc chăm lo xây dá»±ng con ngÆ°á»i Việt Nam(5). Äây là điểm má»›i trong nháºn thức của Äảng ta vá» nhiệm vụ xây dá»±ng, phát triển nguồn lá»±c con ngÆ°á»i trong bối cảnh hiện nay.
Ba là , nâng cao chất lượng chăm sóc sức khá»e nhân dân và công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình, bảo vệ và chăm sóc sức khá»e bà mẹ, trẻ em. Äể má»—i tế bà o xã há»™i mạnh khá»e thì công tác chăm sóc sức khá»e, trÆ°á»›c hết là sức khá»e của bà mẹ, trẻ em, thá»±c hiện gia đình Ãt con là biện pháp quan trá»ng cần được quan tâm. Vá» vấn Ä‘á» nà y, Äảng ta chỉ rõ: Thá»±c hiện nghiêm chÃnh sách và pháp luáºt vá» dân số, duy trì mức sinh hợp lý, quy mô gia đình Ãt con. Có chÃnh sách cụ thể bảo đảm tá»· lệ cân bằng giá»›i tÃnh khi sinh. Tổ chức tuyên truyá»n nâng cao nháºn thức và huy Ä‘á»™ng sá»± tham gia của toà n xã há»™i và o công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình. Là m tốt công tác chăm sóc sức khá»e sinh sản, sức khá»e bà mẹ, trẻ em, giảm mạnh tá»· lệ trẻ em suy dinh dưỡng, góp phần nâng cao chất lượng dân số…(6). Äồng thá»i, phải tiếp tục kiện toà n hệ thống tổ chức bá»™ máy cán bá»™ là m công tác dân số, gia đình và trẻ em các cấp; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nÆ°á»›c vá» công tác gia đình.
Bốn là , hoà n thiện hệ thống chÃnh sách, pháp luáºt xây dá»±ng gia đình văn hóa. Chúng ta đã có Luáºt Hôn nhân và Gia đình (năm 2000); Luáºt Bình đẳng giá»›i (năm 2007); Luáºt Phòng, chống bạo lá»±c gia đình (năm 2008); Pháp lệnh Dân số - Kế hoạch hóa gia đình; Chiến lược quốc gia vá» xây dá»±ng gia đình Việt Nam giai Ä‘oạn 2010 - 2020... Tuy nhiên, gia đình luôn váºn Ä‘á»™ng và biến đổi theo sá»± váºn Ä‘á»™ng của xã há»™i, vì váºy, Äảng và Nhà nÆ°á»›c cần tiếp tục ban hà nh, bổ sung má»™t số chÃnh sách má»›i phù hợp vá»›i Ä‘iá»u kiện xây dá»±ng gia đình văn hóa Việt Nam trong thá»i kỳ há»™i nháºp quốc tế. Äồng thá»i, phải đổi má»›i ná»™i dung và giải pháp truyá»n thông vá» gia đình, nâng cao hiểu biết vá» các văn bản luáºt nà y, cùng các kiến thức, kỹ năng vá» cuá»™c sống gia đình.
Năm là , tiếp tục sá»± nghiệp giải phóng phụ nữ nhằm thá»±c hiện bình đẳng giá»›i. Hiện nay, phụ nữ còn chịu nhiá»u thiệt thòi, bất bình đẳng so vá»›i nam giá»›i, do váºy, há» chÆ°a phát huy hết vai trò của bản thân trong xây dá»±ng gia đình, đồng thá»i hạn chế sá»± đóng góp của há» cho toà n xã há»™i. Phụ nữ cần tiếp tục được giải phóng, được chia sẻ vá» công việc gia đình, há»— trợ vá» các dịch vụ gia đình để há» có thá»i gian phát triển sá»± nghiệp.
Äại há»™i XI của Äảng chỉ rõ: Xây dá»±ng và triển khai chiến lược quốc gia vá» bình đẳng giá»›i và tiến bá»™ của phụ nữ, táºp trung ở những vùng và khu vá»±c có sá»± bất bình đẳng và nguy cÆ¡ bất bình đẳng cao; ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn bán phụ nữ và bạo lá»±c trong gia đình. Tạo Ä‘iá»u kiện để phụ nữ tham gia há»c táºp, bồi dưỡng nâng cao trình Ä‘á»™, đáp ứng yêu cầu công việc, nhiệm vụ(7). Äồng thá»i, phải nâng cao trình Ä‘á»™ má»i mặt và đá»i sống váºt chất, tinh thần của phụ nữ. Nghiên cứu, bổ sung và hoà n thiện pháp luáºt, chÃnh sách đối vá»›i lao Ä‘á»™ng nữ. Tạo Ä‘iá»u kiện để phụ nữ thá»±c hiện tốt vai trò của mình; tăng tá»· lệ phụ nữ tham gia cấp ủy và bá»™ máy quản lý nhà nÆ°á»›c. Kiên quyết đấu tranh chống các tệ nạn xã há»™i và các hà nh vi bạo lá»±c, buôn bán, xâm hại và xúc phạm nhân phẩm phụ nữ(8).
Qua hÆ¡n 25 năm thá»±c hiện công cuá»™c đổi má»›i đất nÆ°á»›c, trong bối cảnh há»™i nháºp quốc tế ngà y cà ng sâu và toà n cầu hóa hiện nay, Äảng ta cà ng nháºn thức sâu sắc vá» vị trÃ, vai trò của gia đình vá»›i tÆ° cách là “tế bà o†vững chắc của xã há»™i, là môi trÆ°á»ng là nh mạnh để xây dá»±ng nguồn lá»±c con ngÆ°á»i; coi xây dá»±ng gia đình văn hóa là má»™t trong những nhiệm vụ quan trá»ng, cấp thiết trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã há»™i 2011 - 2020. Vá»›i tinh thần, nháºn thức và biện pháp đó, chúng ta hy vá»ng trong thá»i gian tá»›i vị trÃ, vai trò của gia đình ngà y cà ng được khẳng định và các gia đình Việt Nam ngà y cà ng “khá»e mạnh†hÆ¡n để giữ vững ná»n tảng xã há»™i, nâng cao chất lượng nguồn nhân lá»±c, tạo Ä‘Ã cho Việt Nam “cất cánh†nhanh và bá»n vững./.
---------------------------------------
(1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8) Văn kiện Äại há»™i đại biểu toà n quốc lần thứ XI, Nxb. ChÃnh trị quốc gia - Sá»± tháºt, Hà Ná»™i, 2011, tr. 77, 76 - 77, 223, 76, 231, 243
|