|
Ảnh: Internet
|
Quan hệ Việt - Nga có từ lâu, và o giữa thế ká»· XIX, khi tà u thủy của Nga cáºp cảng Sà i Gòn. Cách mạng tháng MÆ°á»i thắng lợi, mở ra thá»i đại má»›i trong lịch sá» loà i ngÆ°á»i và ảnh hưởng trá»±c tiếp đến phong trà o cách mạng Việt Nam. Äi theo Ä‘Æ°á»ng lối của chủ nghÄ©a Mác - Lênin, của Cách mạng tháng MÆ°á»i, cách mạng Việt Nam đã già nh được thắng lợi. Từ năm 1950, quan hệ ngoại giao chÃnh thức giữa Liên Xô và Việt Nam được thiết láºp. Từ đó, quan hệ Xô - Việt ngà y cà ng được củng cố và phát triển vá» tất cả các mặt: chÃnh trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục, quân sự… trên cÆ¡ sở nguyên tắc Mác - Lênin và cả chủ nghÄ©a quốc tế vô sản. ChÃnh phủ và nhân dân Liên Xô đã giúp đỡ nhân dân Việt Nam trong hai cuá»™c kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nÆ°á»›c. Sau khi Việt Nam thống nhất, Liên Xô tiếp tục giúp đỡ Việt Nam xây dá»±ng lại đất nÆ°á»›c sau nhiá»u năm bị chiến tranh tà n phá. Năm 1991, Liên bang Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Xô Viết tan rã. Quan hệ Việt - Nga chuyển sang giai Ä‘oạn má»›i. Quan hệ Việt - Nga từ đây vừa kế thừa, tiếp nối quan hệ Xô- Việt trÆ°á»›c đây, vừa có những thay đổi vá» chất, Ä‘iá»u chỉnh má»™t cách căn bản so vá»›i quan hệ Xô- Việt: quan hệ trên nguyên tắc bình đẳng và cùng có lợi và trải qua má»™t số giai Ä‘oạn phát triển khác nhau. 1. Giai Ä‘oạn 1991-1993: Äây là giai Ä‘oạn khó khăn nhất trong quan hệ Việt - Nga. Mối quan hệ lúc nà y bị ngừng trệ, suy giảm mạnh. Nguyên nhân chủ yếu là do cả hai bên Ä‘á»u xác định lại hệ thống các lợi Ãch quốc gia của mình, cÅ©ng nhÆ° sá»± Æ°u tiên đối ngoại của từng nÆ°á»›c đã trở nên rất khác nhau trong bối cảnh quốc tế má»›i sau chiến tranh lạnh. Liên bang Nga mãi theo Ä‘uổi chÃnh sách đối ngoại "Äịnh hÆ°á»›ng Äại Tây DÆ°Æ¡ng", đặt các nÆ°á»›c tÆ° bản phát triển phÆ°Æ¡ng Tây lên thà nh Æ°u tiên số má»™t. Còn Việt Nam coi việc cải thiện quan hệ vá»›i các nÆ°á»›c láng giá»ng, các nÆ°á»›c Äông Nam à lên hà ng đầu. Việt Nam cÅ©ng rất khó khăn trong việc xác định đối tác má»›i của mình- Liên bang Nga là má»™t đối tác nhÆ° thế nà o? Ngoà i ra, còn có nguyên nhân khác: sá»± thay đổi quá nhanh của tình hình quốc tế, mà hệ quả là trong khi cÆ¡ chế quan hệ truyá»n thống bị đổ vỡ, thì cÆ¡ chế quan hệ kiểu má»›i đã không kịp Ä‘iá»u chỉnh và thiết láºp ngay được. HÆ¡n nữa, khoản nợ của Việt Nam đối vá»›i Liên Xô mà Nga kế thừa cÅ©ng trở thà nh váºt cản lá»›n đối vá»›i quan hệ Việt - Nga. 2. Giai Ä‘oạn 1994-1996: Những thất bại của chÃnh sách đối ngoại phiến diện, chứa đầy ảo tưởng vá» thế giá»›i phÆ°Æ¡ng Tây những năm đầu tháºp niên 90 của thế ká»· XX đã thức tỉnh ban lãnh đạo Nga. Từ năm 1994, Liên bang Nga đã có những Ä‘iá»u chỉnh quan trá»ng, căn bản có tÃnh chất bÆ°á»›c ngoặt trong chÃnh sách đối ngoại. Ná»™i dung bao trùm của quá trình Ä‘iá»u chỉnh đó là lấy "Äịnh hÆ°á»›ng Âu - Ã" (cân bằng quan hệ cả hÆ°á»›ng Tây lẫn hÆ°á»›ng Äông) thay cho "Äịnh hÆ°á»›ng Äại Tây DÆ°Æ¡ng", nhằm khắc phục tình trạng phiến diện trong quan hệ vá»›i Mỹ và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây, đồng thá»i chú trá»ng hÆ¡n trong việc phát triển quan hệ hợp tác vá»›i các nÆ°á»›c châu à - Thái Bình DÆ°Æ¡ng, đặc biệt là các nÆ°á»›c SNG, Trung Quốc, Ấn Äá»™, ASEAN. Sá»± khẳng định chÃnh sách đối ngoại má»›i của Nga được Tổng thống Nga nhấn mạnh trong Thông Ä‘iệp Liên bang Ä‘á»c trÆ°á»›c Äuma quốc gia ngà y 24-2-1994: "Năm 1994, chúng ta phải chấm dứt những nhượng bá»™ Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng đã trở thà nh má»™t thói quen xấu… NÆ°á»›c Nga không phải là má»™t vị khách ở châu Âu mà là má»™t nÆ°á»›c tham gia đầy đủ và o cá»™ng đồng châu Âu và có quyá»n được hưởng phúc lợicủa cá»™ng đồng. Chúng ta sẽ xuất phát từ tiá»n Ä‘á» nà y." Triển khai chÃnh sách đối ngoại "Äịnh hÆ°á»›ng Âu - Ã", khu vá»±c Äông Nam à ngà y cà ng thu hút sá»± quan tâm của Liên bang Nga. Nga ngà y cà ng nháºn thức sâu sắc hÆ¡n những biến đổi to lá»›n và quan trá»ng ở khu vá»±c Äông Nam à sau chiến tranh lạnh. Äặc biệt, sá»± cải thiện quan hệ giữa hai nhóm nÆ°á»›c Äông DÆ°Æ¡ng và ASEAN. Sá»± phát triển năng Ä‘á»™ng của khu vá»±c đã tác Ä‘á»™ng không nhỠđến sá»± thay đổi cách nhìn của Liên bang Nga trong quan hệ vá»›i các nÆ°á»›c ASEAN, đến sá»± Ä‘iá»u chỉnh chÃnh sách của Nga đối vá»›i khu vá»±c nà y. Mở rá»™ng quan hệ song phÆ°Æ¡ng vá»›i từng nÆ°á»›c ASEAN, Liên bang Nga có những ná»— lá»±c đáng kể trong việc phát triển quan hệ Ä‘a phÆ°Æ¡ng vá»›i ASEAN, nhất là từ khi Nga trở thà nh 1 trong 18 nÆ°á»›c tham gia diá»…n Ä‘Ã n an ninh khu vá»±c ASEAN (ARF) và o tháng 4-1994 và là 1 trong 10 bên đối thoại đầy đủ của ASEAN (7-1996). 3. Giai Ä‘oạn 1994-1996: Äây là giai Ä‘oạn quan hệ Việt - Nga từng bÆ°á»›c được cải thiện và chuyển theo chiá»u hÆ°á»›ng tÃch cá»±c. CÆ¡ sở của sá»± chuyển hÆ°á»›ng đó là hai nÆ°á»›c đã ký "Hiệp Æ°á»›c vá» những nguyên tắc cÆ¡ bản của quan hệ giữa Liên bang Nga và Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Việt Nam" và o tháng 6-1994 trong chuyến thăm hữu nghị của Thủ tÆ°á»›ng Võ Văn Kiệt thay cho Hiệp Æ°á»›c hữu nghị và hợp tác Xô - Việt (11-1978) đã hết hiệu lá»±c. Äây là sá»± kiện quan trá»ng, mở ra giai Ä‘oạn má»›i trong quan hệ giữa hai nÆ°á»›c, giai Ä‘oạn quan hệ theo nguyên tắc bình đẳng, cùng có lợi. Hiệp Æ°á»›c nà y trở thà nh ná»n tảng pháp lý để hai nÆ°á»›c xúc tiến quan hệ kiểu má»›i, khác vá» chất so vá»›i quan hệ Xô - Việt trÆ°á»›c đây. 4. Giai Ä‘oạn 1997-1999: Äây là giai Ä‘oạn quan hệ Nga - Việt được nâng cao vá» chất, trÆ°á»›c hết là trong lÄ©nh vá»±c chÃnh trị - đối ngoại. Lãnh đạo cấp cao hai nÆ°á»›c đã thá»±c hiện nhiá»u chuyến thăm và là m việc ở từng nÆ°á»›c, ký kết nhiá»u văn kiện hợp tác quan trá»ng. Trong đó, đáng chú ý nhất là chuyến thăm Việt Nam tháng 11-1997 của Thủ tưởng Liên bang Nga V.ChecnômÆ°rÄ‘in. Chuyến thăm nà y là má»™t mốc quan trá»ng trong lịch sá» quan hệ hữu nghị và hợp tác nhiá»u mặt Việt - Nga, thể hiện mối quan tâm ngà y cà ng tăng của Nga đối vá»›i việc phát triển quan hệ vá»›i các nÆ°á»›c châu à - Thái Bình DÆ°Æ¡ng, ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng. Nga tuyên bố quan hệ vá»›i Việt Nam là quan hệ đối tác chiến lược. Tháng 8-1998, Chủ tịch nÆ°á»›c Trần Äức LÆ°Æ¡ng thăm chÃnh thức Liên bang Nga. Tổng thống B.Eltsin nhấn mạnh: "Không ai, không có gì và không có thế lá»±c nà o có thể ngăn cấm sá»± hợp tác tốt đẹp giữa hai nÆ°á»›c vì lợi Ãch của má»—i nÆ°á»›c và hoà bình thế giá»›i." Hai bên đã ký Tuyên bố chung Việt Nam - Liên bang Nga, Hiệp định tÆ°Æ¡ng trợ tÆ° pháp, Hiệp định vá» hợp tác xây dá»±ng và váºn hà nh nhà máy lá»c dầu Dung Quất, Hiệp dịnh vá» thanh toán giữa hai ngân hà ng và thoả thuáºn hợp tác giữa hai Bá»™ TÆ° pháp. Quan hệ thÆ°Æ¡ng mại từ đây có khởi sắc nhÆ°ng vẫn còn rất khiêm tốn. 5. Giai Ä‘oạn 1999 đến nay: Sá»± phát triển ổn định của Việt Nam và nÆ°á»›c Nga từng bÆ°á»›c ra khá»i khủng hoảng vá» kinh tế - chÃnh trị - xã há»™i đã tạo tiá»n Ä‘á» vững chắc cho sá»± phát triển quan hệ hai nÆ°á»›c những năm đầu của thế ká»· XXI. BÆ°á»›c ngoặt trong chÃnh sách ngoại thÆ°Æ¡ng Nga vá»›i các nÆ°á»›c Äông à và Äông Nam à có thể được đánh dấu và o thá»i Ä‘iểm năm 2000, khi "Quan niệm má»›i vá» chÃnh sách đối ngoại của Liên bang Nga" được thông qua. Văn kiện nà y thể hiện má»™t hệ thống quan Ä‘iểm vá» ná»™i dung và đưá»ng lối chÃnh của hoạt Ä‘á»™ng ngoại thÆ°Æ¡ng Nga trong tÆ°Æ¡ng lai tổng quan, Æ°u tiên thúc đẩy sá»± phát triển các quan hệ kinh tế, thÆ°Æ¡ng mại và đầu tÆ° tà i chÃnh Nga vá»›i các quốc gia châu Ã. Chuyến thăm Liên bang Nga của Thủ tÆ°á»›ng Phan Văn Khải và o tháng 9-2000 và việc ký Hiệp định giữa ChÃnh phủ Việt Nam và Liên bang Nga đối vá»›i các khoản tÃn dụng đã cung cấp trÆ°á»›c đây cùng các Hiệp định, Nghị định thÆ° khác vá» hợp tác văn hoá, giáo dục, Ä‘Ã o tạo đã thúc đẩy sá»± phát triển toà n diện quan hệ giữa hai nÆ°á»›c. Quan hệ thÆ°Æ¡ng mại bÆ°á»›c đầu tăng trưởng. Äặc biệt, chuyến thăm chÃnh thức đầu tiên (28/2 - 2/3/2001) của ngÆ°á»i đứng đầu Nhà nÆ°á»›c Nga - Tổng thống V.Putin - thể hiện mối quan tâm ngà y cà ng gia tăng của Nga trong việc thúc đẩy quan hệ hợp tác hữu nghị truyá»n thống Nga - Việt lên tầm cao hÆ¡n. Trong chuyến thăm lịch sá» nà y, hai nÆ°á»›c Việt - Nga đã ký nhiá»u văn kiện và Hiệp định quan trá»ng, trong đó có Tuyên bố chung vá» quan hệ đối tác chiến lược giữa Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Việt Nam và Liên bang Nga, thể hiện ý chÃ, nguyện vá»ng của hai nÆ°á»›c mong muốn phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác lâu dà i. Từ đây, nhiá»u lÄ©nh vá»±c hợp tác giữa hai nÆ°á»›c đã thu được những kết quả khả quan. Quan hệ kinh tế thÆ°Æ¡ng mại giữa Việt Nam và Liên bang Nga: - Kim ngạch thÆ°Æ¡ng mại giai Ä‘oạn 2001-2005: Năm 2001: 573 triệu USD Năm 2002: 700 triệu USD Năm 2003: 650,3 triệu USD Năm 2004: 800 triệu USD Năm 2005:1.019 triệu USD - Äầu tÆ° của Liên bang Nga và o Việt Nam (tÃnh đến năm 2005):47 dá»± án vá»›i tổng số vốn là 278 triệu USD, đứng thứ 21/73 trong số nÆ°á»›c và khu vá»±c lãnh thổ đầu tÆ° và o Việt Nam. Äầu tÆ° và o 16 tỉnh, thà nh phố trá»±c thuá»™c trung Æ°Æ¡ng của Việt Nam. - Äầu tÆ° của Việt Nam và o Liên bang Nga (2005):11 dá»± án vá»›i tổng số vốn là 38 triệu USD, chiếm 11% dá»± án đầu tÆ° của Việt Nam ra nÆ°á»›c ngoà i. Quan hệ Việt - Nga từ tháºp ká»· 90 thế ká»· trÆ°á»›c đến nay đã kế thừa quan hệ Xô - Việt trÆ°á»›c đây và chuyển sang má»™t thá»i kỳ phát triển má»›i phù hợp vá»›i bối cảnh quốc tế, khu vá»±c và của má»—i nÆ°á»›c. Sau thá»i gian đầu bị ngÆ°ng trệ, các quan hệ thÆ°Æ¡ng mại, đầu tÆ°, khoa há»c, giáo dục đã có phát triển, nhÆ°ng chÆ°a hoà n toà n phản ánh được tiá»m năng to lá»›n của hai nÆ°á»›c. Vì váºy, quan hệ hợp tác Việt - Nga phải được chÃnh phủ hai nÆ°á»›c giải quyết thúc đẩy ngang tầm vá»›i vị thế của hai nÆ°á»›c, mang lại hiệu quả thiết thá»±c cho cả hai quốc gia. Xác định tầm quan trá»ng của mối quan hệ Việt- Nga, trong chuyến thăm Liên bang Nga gần đây nhất của Thủ tÆ°á»›ng Nguyá»…n Tấn DÅ©ng từ ngà y 9 - 12/9/2007, Việt Nam và Liên bang Nga đã ra Thông cáo chung nhấn mạnh ý nghÄ©a lịch sá» của Hiệp định vá» những nguyên tắc cÆ¡ bản của quan hệ hữu nghị giữa Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Việt Nam và Liên bang Nga ký ngà y 16-6-1994 và Tuyên bố chung vỠđối tác chiến lược giữa Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Việt Nam và Liên bang Nga ký ngà y 1-3-2001. Việt Nam và Nga bà y tá» quyết tâm tiếp tục tăng cÆ°á»ng và mở rá»™ng việc phối hợp trên cÆ¡ sở lâu dà i trong các lÄ©nh vá»±c chÃnh trị, kinh tế - thÆ°Æ¡ng mại, khoa há»c - kỹ thuáºt, kỹ thuáºt - quân sá»±, văn hoá và giáo dục trên nguyên tắc bình đẳng và cùng có lợi, đáp ứng lợi Ãch của hai dân tá»™c, vì sá»± phát triển và thịnh vượng của khu vá»±c Äông Nam Ã, châu à - Thái Bình DÆ°Æ¡ng và trên thế giá»›i. ChÃnh phủ nÆ°á»›c Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Việt Nam và chÃnh phủ Liên bang Nga tiếp tục hoà n thiện cÆ¡ chế pháp lý cho quan hệ hợp tác, phù hợp vá»›i đòi há»i thá»i đại và lợi Ãch của hai bên. TS. Hồ Tố LÆ°Æ¡ng Viện Sá» há»c [Trang Tin tức Sá»± kiện] http://www.bulletin.vnu.edu.vn/ttsk/Vietnamese/C2088/2007/11/N19889/?35
|