Khoa Lịch SỠBạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai |
|
|
Wednesday, 15 December 2010 15:11 |
Page 2 of 2
Âm nhạc cung đình Việt bắt nguồn từ âm nhạc dân gian, chá»n lá»c, tinh chế và nâng cao cho phù hợp vá»›i lối sống và lá»… nghi của cung đình. Có thể nói âm nhạc cung đình mang âm hưởng của âm nhạc dân gian Việt Nam. Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển, âm nhạc cung đình Việt Nam có tiếp thu ảnh hưởng của âm nhạc cung đình Trung Hoa (và dụ nhÆ° quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh liên quan đến âm dÆ°Æ¡ng ngÅ© hà nh...) và ná»n âm nhạc Cham Pa. Äây cÅ©ng chÃnh là nét tÆ°Æ¡ng đồng chung của văn hoá phÆ°Æ¡ng Äông. Nhã nhạc mang bản sắc văn hoá Ä‘áºm nét, mang âm Ä‘iệu đặ trÆ°ng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt nói chung và Huế nói riêng. Nhã nhạc là má»™t trong những đại diện của văn hoá cung đình Huế. Vá» mặt âm nhạc há»c, Nhã nhạc có mối liên hệ gần gÅ©i vá»›i âm nhạc dân gian Huế, nhÆ° việc cùng áp dụng má»™t số loại hÆ¡i nhạc đặc trÆ°ng nhÆ° hÆ¡i Khách, hÆ¡i Dá»±ng. Trong âm nhạc truyá»n thống Việt Nam, hÆ¡i nhạc được cấu thà nh bởi yếu tố thang âm và các hình thức trang Ä‘iểm chữ nhạc phù hợp vá»›i ngữ Ä‘iệu giá»ng nói của từng địa phÆ°Æ¡ng. Vì váºy, hÆ¡i nhạc phản ánh rất rõ nét bản sắc văn hóa âm nhạc riêng của vùng Huế. Vá»›i việc áp dụng các loại hÆ¡i nhạc của Huế, Nhã nhạc thể hiện rõ bản sắc văn hóa Huế, đặc biệt là văn hóa cung đình. TÃnh Æ°u việt của Nhã nhạc còn được thể hiện ở chá»— nó đã gây ảnh hưởng không nhỠđến nhiá»u loại hình âm nhạc khác trong vùng nhÆ° Ca Huế, nhạc Tuồng, nhạc múa cung dình. Và , vượt ra khá»i vùng đất khai sinh ra nó, Nhã nhạc đã lan toả và o miá»n Nam để khai sinh ra những hình thức nghệ thuáºt biểu diá»…n má»›i, đó là loại hình Ä‘á»n ca tà i tá» (má»™t loại nhạc thÃnh phòng) và hình thức sân khấu Cải lÆ°Æ¡ng vốn rất phổ biến trên toà n quốc trong mấy tháºp ká»· qua. Nhã nhạc có các chức năng văn hoá, xã há»™i, biểu tượng sấu sắc. Äây là má»™t loại hình âm nhạc bác há»c, phản ánh nháºn thức, thẩm mỹ nghệ thuáºt của giai cấp quý tá»™c xã há»™i phong kiến, má»™t thà nh phần đóng vai trò chủ đạo trong xã há»™i Việt Nam suốt hÆ¡n 10 thế ká»· (từ thế ká»· X đến thế ká»· XIX). Bên cạnh đó, nhã nhạc còn là má»™t thà nh tố của các cuá»™c tế lá»…, lá»… cung đình nhÆ° Tế Giao, Tế Miếu, Lá»… Äại triá»u, ThÆ°á»ng triá»u; là phÆ°Æ¡ng tiện văn hoá giúp con ngÆ°á»i giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh; là má»™t biểu tượng của vÆ°Æ¡ng triá»u, của sá»± bình yên cho cả quốc gia. Nhã nhạc được coi là má»™t kiệt tác sáng tạo. Trong khi các thể loại âm nhạc khác ở Việt Nam Ä‘á»u là sáng tạo của địa phÆ°Æ¡ng thì Nhã nhạc là loại hình duy nhất mang tÃnh chất quốc gia. Nhã nhạc từng là quốc nhạc của triá»u đình quân chủ, được sá»± quan tâm, chăm sóc đặc biệt của triá»u đình nên nó mang những giá trị nổi báºt vá» mặt lịch sá» và nghệ thuáºt. Vá»›i chức năng phục vụ các nghi lá»… của triá»u đình và là phÆ°Æ¡ng tiện giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh, Nhã nhạc mang tÃnh triết lý cao. Nó thể hiện những quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh của ngÆ°á»i Việt Nam nói riêng và phÆ°Æ¡ng Äông nói chung, chẳng hạn quan niệm vá» má»™t thế giá»›i siêu hình, ở đó Trá»i Äất, các thần linh và tổ tiên ngá»± trị; trong văn hoá của ngÆ°á»i Việt cổ; tÆ° tưởng Tôn quân... Những quan niệm trên được biểu lá»™ rất rõ trong kết cấu các biên chế dà n nhạc, trong các Ä‘á»™ng tác múa cÅ©ng nhÆ° trong ná»™i dung các bà i bản âm nhạc. Là loại hình âm nhạc nghi lá»…, Nhã nhạc có tÃnh trang trá»ng, hoà nh tráng, phù hợp vá»›i các cuá»™c lá»… long trá»ng của triá»u đình. Các dà n nhạc cung đình Việt Nam thÆ°á»ng có quy mô lá»›n và được cÆ¡ cấu rất chặt chẽ, trong đó, vai trò của bá»™ gõ, đặc biệt là nhạc cụ trống (trống Trung, trống Chiến đối vá»›i đại nhạc và trống Bảng đối vá»›i Tiểu nhạc) rất quan trá»ng. Trống là nhạc cụ chủ chốt, giữ chức năng là ngÆ°á»i dẫn Ä‘Æ°á»ng cho toà n dà n nhạc. Bằng những mô hình tiết tấu có quy Æ°á»›c (gá»i là các câu thủ, câu vỹ), trống báo hiệu cho các nhạc công trong dà n nhạc lúc nà o thì bắt đầu cá» nhạc, đánh những bà i bản gì và lúc nà o thì kết thúc bản nhạc. Vì thế, trống được xem nhÆ° ngÆ°á»i chỉ huy đối vá»›i các dà n nhạc cung đình. Vá»›i vai trò là má»™t thà nh tố của cuá»™c lá»…, Nhã nhạc là loại nhạc không tồn tại Ä‘á»™c láºp mà gắn bó vá»›i quy trình của nghi lá»…. Äiá»u nà y đòi há»i nhạc công phải bám theo từng tiết lá»… để cá» nhạc nhằm tạo ra sá»± hà i hoà vỠâm thanh. Mặt khác, các bà i bản Nhã nhạc luôn là những bản hợp tấu nhiá»u nhạc cụ, có lúc có cả sá»± tham gia của múa và hát. Do đó, nó đòi há»i tối Ä‘a sá»± phối hợp của hà ng trăm nhạc công, ca công và diá»…n viên tham gia diá»…n tấu trong cuá»™c lá»…. Nhạc cung đình thÆ°á»ng có quy mô lá»›n và có sá»± tham gia của các nhiá»u loại nhạc cụ: kèn bóp, sáo trúc, nhị, tháºp lục, bầu, tam, tỳ bà và bá»™ gõ thanh la, sênh tiá»n, phách, trống chầu, trống chiến... Các dà n nhạc và nhạc cụ của Nhã nhạc Ä‘a dạng và quy mô lá»›n, chẳng hạn Huyá»n nhạc có 26 nhạc công, Äại nhạc có đến 43 nhạc công. Các nhạc khà sá» dụng có âm sắc Ä‘a dạng, phong phú vá»›i đầy đủ tiếng kim, tiếng thổ, tiếng tÆ¡, tiếng trúc, tiếng da,... tạo nên những âm thanh trầm bổng, trong đục khác nhau. Vì váºy khi hòa tấu, má»—i nhạc cụ của dà n nhạc Ä‘á»u nghe được rõ rà ng mà không nhạc cụ nà o lấn át nhạc cụ nà o. Nhã nhạc Việt Nam có các hệ thống hÆ¡i nhạc phong phú nhÆ° hÆ¡i Khách (Bắc), hÆ¡i Bằng, hÆ¡i Dung, hÆ¡i Nam, nó có khả năng diá»…n đạt tốt các sắc thái âm nhạc khác nhau. Nhã nhạc Việt có hệ thống các bà i bản rất phong phú. Chỉ riêng hệ thống nhạc chÆ°Æ¡ng đã có đến hà ng trăm bản, ngoà i ra còn có các bà i bản khà nhạc dà nh cho Tiểu nhạc, Äại nhạc, Huyá»n nhạc,... Kỹ thuáºt diá»…n tấu trong Nhã nhạc hết sức tinh vi, đòi há»i má»™t trình Ä‘á»™ chuyên nghiệp cao. Nói đến Nhã nhạc Việt là nói đến kỹ thuáºt biểu diá»…n khà nhạc, trong đó má»—i nhạc cụ Ä‘á»u áp dụng má»™t mức Ä‘á»™ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện nhất định. Chẳng hạn đối vá»›i các nhạc cụ dây, các kỹ thuáºt nhÆ° rung, vá»—, vuốt, nhấn, vê được áp dụng nhÆ° là những nguyên tắc để tạo nên vẻ đẹp của giai diệu và bản sắc văn hóa trong âm nhạc. Äối vá»›i Kèn Bóp, má»™t nhạc cụ nằm trong hệ thống Äại nhạc, tiếp hÆ¡i là má»™t rất tinh tế, đòi há»i ở nhạc công má»™t quá trình luyện táºp hÆ¡i thở rất lâu dà i và công phu. Kỹ thuáºt tiếp hÆ¡i nghÄ©a là khi sắp hết má»™t luồng hÆ¡i, nhạc công phồng hai má rồi ép dần hai má để hÆ¡i vẫn thổi và o dăm kèn, trong khi đó, mÅ©i hÃt tháºt nhanh và nhiá»u hÆ¡i và o phổi để rồi lại tiếp tục váºn hÆ¡i lên để thổi hÆ¡i và o dăm kèn. Cứ nhÆ° váºy, luồng hÆ¡i thổi và o dăm kèn không bao giỠđứt quãng, tiếng kèn không bao giá» ngắt. Kỹ thuáºt nà y cho phép nhạc công chÆ¡i những Ä‘oạn nhạc dà i vô kể mà không cần phải dừng lại dể lấy hÆ¡i. Vá»›i nhạc cụ sáo trúc (thuá»™c Tiểu nhạc), kỹ thuáºt reo cÅ©ng đòi há»i má»™t trình Ä‘á»™ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện. Muốn thá»±c hiện kỹ thuáºt nà y, hai môi của nhạc công hÆ¡i khép lại, mặt trên đầu lưỡi hÆ¡i chạm và o hà m trên, rồi phát hÆ¡i tháºt mạnh cho lưỡi rung tháºt Ä‘á»u. Luồng hÆ¡i bị rung manh tia và o thà nh miệng lá»— thổi tạo ra những âm thanh nghe nhÆ° tiếng vê ở nhạc khà dây gảy. Và đối vá»›i trống, nhạc công có thể tạo ra những hiệu quả nghe nhÆ° tiếng gió lÆ°á»›t nhẹ, hoặc những cuá»™n khói kỳ lạ bay lên táºn chÃn tầng mây, nÆ¡i có thần linh ngá»± trị... Bên cạnh đó, kỹ thuáºt hoà tấu cÅ©ng cần có má»™t trình Ä‘á»™ Ä‘iêu luyện rất cao. Trong quá trình hoà tấu, nhạc công phải chú ý lắng nghe nhau, nhất là nghe tiếng trống báo hiệu để và o thủ, ra vÄ© tháºt nhịp nhà ng, ăn ý. ChÃnh vì thế, diá»…n tấu nhã nhạc phải là những nhạc công chuyên nghiệp, có quá trình lâu dà i và công phu. Là má»™t loại hình nghệ thuáºt gắn vá»›i cuá»™c sống của cung đình qua nhiá»u triá»u đại Lý, Trần, Lê, Nguyá»…n...và tồn tại đến táºn hôm nay là má»™t bằng chứng Ä‘á»™c đáo vá» mặt sáng tạo nghệ thuáºt. Truyá»n thống văn hoá đó đã được duy trì và phát triển qua cả nghìn năm lịch sá» của dân tá»™c và phần nà o được lÆ°u truyá»n cho tá»›i ngà y nay. Những giá trị nà y được thể hiện rất Ä‘áºm nét trong các cuá»™c tế lá»… dân gian của ngÆ°á»i dân địa phÆ°Æ¡ng. Kể từ khi triá»u đình Nguyá»…n rÆ¡i và o tình trạng suy thoái trÆ°á»›c nạn ngoại xâm cuối thế ká»· XIX, âm nhạc cung đình cùng các sinh hoạt văn hoá truyá»n thống khác của triá»u đình cÅ©ng dần dần phôi pha. Cuối thá»i Nguyá»…n, triá»u đình chỉ còn duy trì 2 loại dà n nhạc là Äại nhạc và Tiểu nhạc vá»›i các nhạc cụ nhÆ° sau: Äại nhạc gồm: trống, kèn, mõ, bồng, xáºp xoã; Tiểu nhạc gồm: trống bản, Ä‘Ã n Tỳ bà , Äà n Nhị, Ä‘Ã n Tam, Äịch, Tam âm, Phách tiá»n. Bên cạnh đó, vá»›i sá»± ảnh hưởng ngà y cà ng mạnh mẽ của văn hoá phÆ°Æ¡ng Tây, đặc biệt là văn hoá Pháp, triá»u đình cho du nháºp dà n Quân nhạc của phÆ°Æ¡ng Tây. Äến khi chế Ä‘á»™ quân chủ Việt Nam chấm dứt và o năm 1945, âm nhạc cung đình Huế mất vị trà chức năng xã há»™i, môi trÆ°á»ng diá»…n xÆ°á»›ng nguyên thuá»· Ä‘i và o suy thoái có nguy cÆ¡ thất truyá»n. Trong những năm gần đây, nÆ°á»›c ta đã chú trá»ng đến công tác phục hồi nhã nhạc, cụ thể là từ năm 1993-1995, sau khi di sản kiến trúc Huế được UNESCO công nháºn là di sản văn hoá nhân loại, má»™t dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá Huế đã được đệ trình ChÃnh phủ Việt Nam. Ngà y 12/2/1996, ChÃnh phủ Việt Nam đã có Quyết định phê duyệt dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tÃch cố đô Huế 1996- 2010, trong đó mục tiêu bảo tồn di sản văn hoá phi váºt thể cung đình Huế là má»™t trong ba mục tiêu chÃnh của Dá»± án. Ngà y 24/7/2005, ChÃnh phủ Việt Nam đã có công văn vá» việc láºp hồ sÆ¡ Âm nhạc cung đình Việt Nam: Nhã nhạc là loại hình âm nhạc truyá»n thống tiêu biểu của Việt Nam để Ä‘á» nghị UNESCO công nháºn là Kiệt tác di sản Văn hóa Phi váºt thể và Truyá»n khẩu của nhân loại đợt 2, năm 2003. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc (triá»u Nguyá»…n) đã được UNESCO ghi tên và o danh mục Các Kiệt tác Di sản phi váºt thể của nhân loại. Nguồn: Cpv.org.vn http://hoisuhoc.vn/thongtinsuhoc.asp?id=197
|
|
|
|
|
|
Tuyển Sinh
|
Tuyển Dụng
|
Giáo Trình
|
ThÆ° Viện Phần Má»m
|
Góc Cao Há»c
|
|