Là má»™t sáng tạo đặc biệt, mang âm hưởng của âm nhạc dân gian Việt Nam, có tÃnh chuyên nghiệp và bác há»c cao, Nhã nhạc cung đình Huế mang má»™t âm Ä‘iệu đặc trÆ°ng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt Nam nói chung và Huế nói riêng. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc đã được UNESCO ghi tên và o danh mục Các Kiệt tác Di sản phi váºt thể của nhân loại.
Âm nhạc cung đình Việt có nguồn gốc lâu Ä‘á»i trong ná»n văn hoá, lịch sá» của dân tá»™c. Sau thá»i kỳ Bắc thuá»™c kéo dà i hÆ¡n 1000 năm, và o đầu thế ká»· X, Việt Nam bÆ°á»›c và o ká»· nguyên Ä‘á»™c láºp vá»›i sá»± thiết láºp nhà nÆ°á»›c quân chủ, sá»± hình thà nh giai cấp quý tá»™c, từ đó dẫn đến sá»± hình thà nh và phát triển má»™t hình thức sinh hoạt âm nhạc riêng phục vụ cho lá»… nghi của triá»u đình và nhu cầu sinh hoạt của tầng lá»›p quý tá»™c. Từ thá»i nhà Lý (1010- 1225), triá»u đình đã cho thà nh láºp má»™t tổ chức ca múa nhạc cung đình vá»›i quy mô lên đến hÆ¡n 100 ngÆ°á»i. Äược xây dá»±ng trên cÆ¡ sở truyá»n thống văn hóa văn nghệ dân gian lâu Ä‘á»i của ngÆ°á»i Việt cổ, sinh hoạt ca múa nhạc trong cung đình thá»i Lý và sau đó là thá»i Trần (1225 - 1400) đã trở nên khá phong phú vá» các loại hình và bà i bản. Lúc nà y, cuá»™c sống giữa quý tá»™c và dân thÆ°á»ng vẫn khá gần gÅ©i nên các hình thức ca múa nhạc trong cung đình vẫn còn bám rá»… và giữ mối quan hệ khăng khÃt vá»›i dòng âm nhạc dân gian. Mặt khác, các tà i liệu lịch sá» và khảo cổ cho thấy âm nhạc cung đình Việt Nam thá»i kỳ nà y đã chịu má»™t số ảnh hưởng nhất định của hai ná»n văn hóa lân cáºn là Trung Hoa và Chiêm Thà nh. Cà ng vá» sau, sá»± phân hoá giai cấp trong xã há»™i cà ng trở nên rõ rệt, mức Ä‘á»™ chÃnh quy hóa vá» mặt tổ chức trong cung đình Việt Nam ngà y cà ng cao, dẫn đến sá»± phân biệt khắt khe hÆ¡n trong việc sá» dụng các loại dà n nhạc trong cung đình và ngoà i dân gian. DÆ°á»›i thá»i nhà Trần, cùng vá»›i sá»± xuất hiện của Äại nhạc và Tiểu nhạc triá»u đình quy định rõ Äại nhạc chỉ dà nh riêng cho vua, còn hoà ng gia và các quan lá»›n khi nà o có tế lá»… lá»›n má»›i được sá» dụng; và vá»›i Tiểu nhạc thì kẻ trên ngÆ°á»i dÆ°á»›i Ä‘á»u dùng được. Äại nhạc và Tiểu nhạc thá»i kỳ nà y có biên chế nhÆ° sau: Äại nhạc gồm có: trống cÆ¡m, ống kèn, tiểu quản, xáºp xoã, trống lá»›n; Tiểu nhạc gồm có: Ä‘Ã n cầm, Ä‘Ã n tranh, Ä‘Ã n tỳ bà , Ä‘Ã n thất huyá»n, Ä‘Ã n song huyá»n, địch, sái, kèn và quản. BÆ°á»›c sang thế ká»· XV, âm nhạc cung đình Việt có những bÆ°á»›c chuyển biến đáng kể. Thá»i đại nhà Hồ (1400 - 1407) dù tồn tại trong thá»i gian rất ngắn nhÆ°ng cÅ©ng đã tiến hà nh nhiá»u cuá»™c cải cách vá» văn hóa, kinh tế, xã há»™i. Äối vá»›i âm nhạc cung đình, nhà Hồ đã chÃnh thức cho du nháºp Nhã nhạc cùng má»™t số nguyên tắc của nó từ Trung Hoa. Nhã nhạc thá»i kỳ nà y có sá» dụng múa văn và múa võ. Äây được coi là má»™t trong những nguyên tắc của Nhã nhạc. Äến thá»i nhà Lê (1427 - 1788), Nhã nhạc hoà n thiện vá»›i tÆ° cách là má»™t Ä‘iển chế. Thá»i kỳ nà y, Nhã nhạc được phát triển nhÆ° là loại nhạc chÃnh thống, má»™t thứ tà i sản riêng của triá»u đình, đối láºp vá»›i nó là Tục nhạc, tức là dòng âm nhạc dân gian. NhÆ° váºy, trong thá»i kỳ nà y, âm nhạc cung đình Việt đã hình thà nh má»™t dòng âm nhạc chÃnh thống: quốc nhạc cùng song song vá»›i dòng âm nhạc dân gian cùng tồn tại và phát triển. Vá» quy mô tổ chức, âm nhạc cung đình Việt dÆ°á»›i thá»i nhà Lê đã trở nên hoà n thiện và chặt chẽ. Các tổ chức âm nhạc được thà nh láºp, đặt dÆ°á»›i sá»± cai quản của các nhạc quan. Thá»i kỳ nà y, triá»u đình định ra các loại nhạc nhÆ° sau: Giao nhạc, Miếu nhạc, NgÅ© tá»± nhạc, Cứu nháºt nguyệt giao trùng nhạc, Äại triá»u nhạc, ThÆ°á»ng triá»u nhạc, Äại Yến nhạc, Cung trung nhạc phá»ng theo nguyên tắc Nhã nhạc nhà Minh của Trung Hoa. Triá»u đình nhà Lê cho thà nh láºp 2 tổ chức dà n nhạc là ÄÆ°á»ng thượng chi nhạc và ÄÆ°á»ng hạ chi nhạc vá»›i biên chế nhÆ° sau: ÄÆ°á»ng thượng chi nhạc gồm: trống treo lá»›n, Biên khánh, Biên chung, Ä‘Ã n Cầm, Ä‘Ã n Sắt, Sinh, Tiêu, Quản, Thược, Chúc, Ngữ, Huân, Trì; ÄÆ°á»ng hạ chi nhạc gồm có phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng treo, Không hầu, Tỳ Bà , Quản cổ, Quản địch. Tuy nhiên, sang thế ká»· XVI, XVII và đặc biệt và o giai Ä‘oạn cuối triá»u Lê, âm nhạc cung đình dần dần Ä‘i và o suy thoái. Biên chế các dà n nhạc bị thu hẹp, Nhã nhạc và Tục nhạc không còn phân biệt rõ rệt nhÆ° trÆ°á»›c nữa, tháºm chà má»™t số dà n nhạc dân gian còn được Ä‘Æ°a và o chÆ¡i trong cung đình. Khi triá»u đại nhà Nguyá»…n (1802-1945) lên kế vị, tình hình trên được cải thiện. Và o ná»a đầu thế ká»· XIX, tình hình kinh tế, chÃnh trị, xã há»™i ổn định đã tạo Ä‘iá»u kiện cho văn hoá nghệ thuáºt phát triển, đặc biệt dÆ°á»›i triá»u vua Minh Mạng (1820-1840), Thiệu Trị (1841-1847) và Tá»± Äức (1848-1883). Âm nhạc cung đình được nhà vua coi trá»ng và giao cho Bá»™ Lá»… tổ chức nhiá»u loại âm nhạc cung đình. Bấy giá» triá»u đình quy định 7 thể loại âm nhạc: Giao nhạc, Miếu nhạc, NgÅ© tá»± nhạc, Äại Triá»u nhạc, ThÆ°á»ng triá»u nhạc, Yến nhạc, Cung trung nhạc. Sá» dụng trong các loại nhạc nà y là do các quan trong bá»™ Lá»… biên soạn, có ná»™i dung phù hợp vá»›i từng cuá»™c lá»… của triá»u đình. Chẳng hạn, trong lá»… Tế giao, có 10 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Thà nh (nghÄ©a là : nên việc, thà nh công, thà nh tá»±u) bao gồm: An thà nh tri chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong má»i sá»± được yên ổn và thà nh công) được diá»…n tấu trong lá»… rÆ°á»›c thần vá»; Triệu Thà nh tri chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± khởi đầu tốt đẹp) được diá»…n tấu trong lá»… dâng ngá»c lụa; Äăng thà nh chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± dâng hiến thà nh công): lá»… dâng váºt tế (mâm thịt tế); Mỹ thà nh chi trÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong Ä‘iá»m là nh): à hiến lá»… (tuần rượu thứ hai); VÄ©nh Thà nh chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± thà nh công lâu dà i): chung hiến lá»… (tuần rượu thứ ba); Doãn thà nh chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong sá»± bằng lòng của thần): tấu khi hạ cá»—; Hy thà nh chi chÆ°Æ¡ng (Khúa hát cầu mong thần phù há»™, giúp đỡ): tấu khi tiá»…n thần Ä‘i; Há»±u Thà nh chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát cầu mong thần phù há»™, giúp đỡ): tấu khi đốt đồ cúng; Khánh thà nh chi chÆ°Æ¡ng (khúc hát bà y tá» niá»m vui mừng sau sá»± thà nh công của cuá»™c tế lá»…): tấu khi vua vá» cung. Các nhạc chÆ°Æ¡ng được hát lên vá»›i sá»± phụ hoạ của dà n nhạc, cùng sá»± tham gia của múa Bát dáºt (gồm 64 văn sinh và 64 võ sinh), tạo nên má»™t khung cảnh hoà nh tráng, trang trá»ng. TÆ°Æ¡ng tá»±, trong lá»… tế Xã tắc có 7 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Hoà (nghÄ©a là sá»± hà i hoà - harmony), tế Lịch đại đế vÆ°Æ¡ng có 6 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Huy (nghÄ©a là sá»± tốt là nh), tế văn miếu có 6 nhạc chÆ°Æ¡ng mang chữ Văn (nghÄ©a là có há»c vấn- educated), lá»… Äại triá»u dùng 5 bà i mang chữ Bình (nghÄ©a là sá»± hòa bình- Peace), Lá»… vạn thá» dùng 7 bà i mang chữ Thá» (nghÄ©a là sống lâu- longevity), lá»… Äại Yến dùng 5 bà i mang chữ Phúc (nghÄ©a là may mắn- happiness) vv... Bên cạnh số lượng phong phú các nhạc chÆ°Æ¡ng, có thể nói đây còn là thá»i Ä‘iểm nở rá»™ của các dà n nhạc cung đình. So vá»›i các thá»i đại trÆ°á»›c, triá»u đình Nguyá»…n đã cho bổ sung thêm nhiá»u loại dà n nhạc nhÆ° Nhã nhạc, Huyá»n nhạc, Ti Trúc Tế nhạc, Ty chung, Ty Khánh, Ty Cổ. Biên chế các dà n nhạc cÅ©ng được mở rá»™ng hÆ¡n trÆ°á»›c, má»™t số quy mô rất lá»›n. Cụ thể các dà n nhạc thá»i kỳ nà y có biên chế nhÆ° sau (Theo Ná»™i các triá»u Nguyá»…n, Khâm định Äại Nam Há»™i diá»…n SÆ° lệ giữa thế ká»· XIX): Huyá»n nhạc: gồm 26 nhạc cụ: 1 kiến cổ, 1 bác chung, 1 đặc khánh, 1 bá»™ biên chung, 1bá»™ biên khánh, 1 bác phụ, 1 chúc, 1 trống, 2 Ä‘Ã n Cầm, 2 Ä‘Ã n Sắt, 2 bà i tiêu, 2 tiêu, 2 địch, 2 Sinh, 2 Huân, 2 Trì, 2 Phách bản. Äại nhạc gồm 42 nhạc cụ: 20 trống, 8 minh già , 4 câu giốc (tù và bằng sừng trâu), 4 sa la, 4 tiểu sa, 2 hải loa (tù và bằng ốc biển). Nhã nhạc gồm 8 nhạc cụ: 1 trống bản, 1 tỳ bà , 1 Ä‘Ã n nguyệt, 1 Ä‘Ã n nhị, 2 địch, 1 tam âm, 1 phách tiá»n. Ti trúc tế nhạc: gồm 8 ca sinh và 8 nhạc công. Ty chung- Ty khánh: gồm 6 nhạc công chÆ¡i các nhạc cụ: bác chung, đặc khánh, biên chung, biên khánh. Ty cổ: gồm 7 nhạc công. Nhã nhạc trong truyá»n thống văn hóa của cá»™ng đồng có liên quan (cá»™ng đồng Huế): TrÆ°á»›c khi trở thà nh kinh đô của Việt , Huế đã từng là Thủ phủ của Äà ng Trong (phần đất phÃa của Việt ) trong suốt hÆ¡n 200 năm. Lúc bấy giá», văn hóa Huế vữa kế thừa văn hóa Thăng Long, tiếp thu văn hoá miá»n Trung và bên ngoà i để sáng tạo nên má»™t ná»n văn hóa - văn hóa Phú Xuân. Trong giai Ä‘oạn nà y, giai cấp quý tá»™c đã manh nha hình thà nh, dẫn đến sá»± xuất hiện của má»™t số hình thức ca múa nhạc trong các dinh phủ để phục vụ cho nhu cầu giải trà của giá»›i quý tá»™c. Nhiá»u Ä‘iệu múa cung đình hiện còn nhÆ° Nữ tÆ°á»›ng xuất quân, Äấu chiến thắng Pháºt, Tam Quốc- Tây Du... đã xuất hiện ngay từ thá»i nà y. Nghệ thuáºt Tuồng cÅ©ng được giá»›i quý tá»™c hết sức Æ°a chuá»™ng, trong các dinh phủ đã cho thà nh láºp những Ä‘á»™i diá»…n gồm những diá»…n viên Tuồng chuyên nghiệp. Tình trạng chÃnh quy hoá, chuyên nghiệp hóa ngà y cà ng cao nà y đã tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho việc thà nh láºp hình thức âm nhạc cung đình Huế và o đầu thế ká»· XIX, khi Huế trở thà nh kinh đô của toà n bá»™ lãnh thổ Việt Nam dÆ°á»›i thá»i nhà Nguyá»…n.
Âm nhạc cung đình Việt bắt nguồn từ âm nhạc dân gian, chá»n lá»c, tinh chế và nâng cao cho phù hợp vá»›i lối sống và lá»… nghi của cung đình. Có thể nói âm nhạc cung đình mang âm hưởng của âm nhạc dân gian Việt Nam. Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển, âm nhạc cung đình Việt Nam có tiếp thu ảnh hưởng của âm nhạc cung đình Trung Hoa (và dụ nhÆ° quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh liên quan đến âm dÆ°Æ¡ng ngÅ© hà nh...) và ná»n âm nhạc Cham Pa. Äây cÅ©ng chÃnh là nét tÆ°Æ¡ng đồng chung của văn hoá phÆ°Æ¡ng Äông. Nhã nhạc mang bản sắc văn hoá Ä‘áºm nét, mang âm Ä‘iệu đặ trÆ°ng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt nói chung và Huế nói riêng. Nhã nhạc là má»™t trong những đại diện của văn hoá cung đình Huế. Vá» mặt âm nhạc há»c, Nhã nhạc có mối liên hệ gần gÅ©i vá»›i âm nhạc dân gian Huế, nhÆ° việc cùng áp dụng má»™t số loại hÆ¡i nhạc đặc trÆ°ng nhÆ° hÆ¡i Khách, hÆ¡i Dá»±ng. Trong âm nhạc truyá»n thống Việt Nam, hÆ¡i nhạc được cấu thà nh bởi yếu tố thang âm và các hình thức trang Ä‘iểm chữ nhạc phù hợp vá»›i ngữ Ä‘iệu giá»ng nói của từng địa phÆ°Æ¡ng. Vì váºy, hÆ¡i nhạc phản ánh rất rõ nét bản sắc văn hóa âm nhạc riêng của vùng Huế. Vá»›i việc áp dụng các loại hÆ¡i nhạc của Huế, Nhã nhạc thể hiện rõ bản sắc văn hóa Huế, đặc biệt là văn hóa cung đình. TÃnh Æ°u việt của Nhã nhạc còn được thể hiện ở chá»— nó đã gây ảnh hưởng không nhỠđến nhiá»u loại hình âm nhạc khác trong vùng nhÆ° Ca Huế, nhạc Tuồng, nhạc múa cung dình. Và , vượt ra khá»i vùng đất khai sinh ra nó, Nhã nhạc đã lan toả và o miá»n Nam để khai sinh ra những hình thức nghệ thuáºt biểu diá»…n má»›i, đó là loại hình Ä‘á»n ca tà i tá» (má»™t loại nhạc thÃnh phòng) và hình thức sân khấu Cải lÆ°Æ¡ng vốn rất phổ biến trên toà n quốc trong mấy tháºp ká»· qua. Nhã nhạc có các chức năng văn hoá, xã há»™i, biểu tượng sấu sắc. Äây là má»™t loại hình âm nhạc bác há»c, phản ánh nháºn thức, thẩm mỹ nghệ thuáºt của giai cấp quý tá»™c xã há»™i phong kiến, má»™t thà nh phần đóng vai trò chủ đạo trong xã há»™i Việt Nam suốt hÆ¡n 10 thế ká»· (từ thế ká»· X đến thế ká»· XIX). Bên cạnh đó, nhã nhạc còn là má»™t thà nh tố của các cuá»™c tế lá»…, lá»… cung đình nhÆ° Tế Giao, Tế Miếu, Lá»… Äại triá»u, ThÆ°á»ng triá»u; là phÆ°Æ¡ng tiện văn hoá giúp con ngÆ°á»i giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh; là má»™t biểu tượng của vÆ°Æ¡ng triá»u, của sá»± bình yên cho cả quốc gia. Nhã nhạc được coi là má»™t kiệt tác sáng tạo. Trong khi các thể loại âm nhạc khác ở Việt Nam Ä‘á»u là sáng tạo của địa phÆ°Æ¡ng thì Nhã nhạc là loại hình duy nhất mang tÃnh chất quốc gia. Nhã nhạc từng là quốc nhạc của triá»u đình quân chủ, được sá»± quan tâm, chăm sóc đặc biệt của triá»u đình nên nó mang những giá trị nổi báºt vá» mặt lịch sá» và nghệ thuáºt. Vá»›i chức năng phục vụ các nghi lá»… của triá»u đình và là phÆ°Æ¡ng tiện giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh, Nhã nhạc mang tÃnh triết lý cao. Nó thể hiện những quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh của ngÆ°á»i Việt Nam nói riêng và phÆ°Æ¡ng Äông nói chung, chẳng hạn quan niệm vá» má»™t thế giá»›i siêu hình, ở đó Trá»i Äất, các thần linh và tổ tiên ngá»± trị; trong văn hoá của ngÆ°á»i Việt cổ; tÆ° tưởng Tôn quân... Những quan niệm trên được biểu lá»™ rất rõ trong kết cấu các biên chế dà n nhạc, trong các Ä‘á»™ng tác múa cÅ©ng nhÆ° trong ná»™i dung các bà i bản âm nhạc. Là loại hình âm nhạc nghi lá»…, Nhã nhạc có tÃnh trang trá»ng, hoà nh tráng, phù hợp vá»›i các cuá»™c lá»… long trá»ng của triá»u đình. Các dà n nhạc cung đình Việt Nam thÆ°á»ng có quy mô lá»›n và được cÆ¡ cấu rất chặt chẽ, trong đó, vai trò của bá»™ gõ, đặc biệt là nhạc cụ trống (trống Trung, trống Chiến đối vá»›i đại nhạc và trống Bảng đối vá»›i Tiểu nhạc) rất quan trá»ng. Trống là nhạc cụ chủ chốt, giữ chức năng là ngÆ°á»i dẫn Ä‘Æ°á»ng cho toà n dà n nhạc. Bằng những mô hình tiết tấu có quy Æ°á»›c (gá»i là các câu thủ, câu vỹ), trống báo hiệu cho các nhạc công trong dà n nhạc lúc nà o thì bắt đầu cá» nhạc, đánh những bà i bản gì và lúc nà o thì kết thúc bản nhạc. Vì thế, trống được xem nhÆ° ngÆ°á»i chỉ huy đối vá»›i các dà n nhạc cung đình. Vá»›i vai trò là má»™t thà nh tố của cuá»™c lá»…, Nhã nhạc là loại nhạc không tồn tại Ä‘á»™c láºp mà gắn bó vá»›i quy trình của nghi lá»…. Äiá»u nà y đòi há»i nhạc công phải bám theo từng tiết lá»… để cá» nhạc nhằm tạo ra sá»± hà i hoà vỠâm thanh. Mặt khác, các bà i bản Nhã nhạc luôn là những bản hợp tấu nhiá»u nhạc cụ, có lúc có cả sá»± tham gia của múa và hát. Do đó, nó đòi há»i tối Ä‘a sá»± phối hợp của hà ng trăm nhạc công, ca công và diá»…n viên tham gia diá»…n tấu trong cuá»™c lá»…. Nhạc cung đình thÆ°á»ng có quy mô lá»›n và có sá»± tham gia của các nhiá»u loại nhạc cụ: kèn bóp, sáo trúc, nhị, tháºp lục, bầu, tam, tỳ bà và bá»™ gõ thanh la, sênh tiá»n, phách, trống chầu, trống chiến... Các dà n nhạc và nhạc cụ của Nhã nhạc Ä‘a dạng và quy mô lá»›n, chẳng hạn Huyá»n nhạc có 26 nhạc công, Äại nhạc có đến 43 nhạc công. Các nhạc khà sá» dụng có âm sắc Ä‘a dạng, phong phú vá»›i đầy đủ tiếng kim, tiếng thổ, tiếng tÆ¡, tiếng trúc, tiếng da,... tạo nên những âm thanh trầm bổng, trong đục khác nhau. Vì váºy khi hòa tấu, má»—i nhạc cụ của dà n nhạc Ä‘á»u nghe được rõ rà ng mà không nhạc cụ nà o lấn át nhạc cụ nà o. Nhã nhạc Việt Nam có các hệ thống hÆ¡i nhạc phong phú nhÆ° hÆ¡i Khách (Bắc), hÆ¡i Bằng, hÆ¡i Dung, hÆ¡i Nam, nó có khả năng diá»…n đạt tốt các sắc thái âm nhạc khác nhau. Nhã nhạc Việt có hệ thống các bà i bản rất phong phú. Chỉ riêng hệ thống nhạc chÆ°Æ¡ng đã có đến hà ng trăm bản, ngoà i ra còn có các bà i bản khà nhạc dà nh cho Tiểu nhạc, Äại nhạc, Huyá»n nhạc,... Kỹ thuáºt diá»…n tấu trong Nhã nhạc hết sức tinh vi, đòi há»i má»™t trình Ä‘á»™ chuyên nghiệp cao. Nói đến Nhã nhạc Việt là nói đến kỹ thuáºt biểu diá»…n khà nhạc, trong đó má»—i nhạc cụ Ä‘á»u áp dụng má»™t mức Ä‘á»™ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện nhất định. Chẳng hạn đối vá»›i các nhạc cụ dây, các kỹ thuáºt nhÆ° rung, vá»—, vuốt, nhấn, vê được áp dụng nhÆ° là những nguyên tắc để tạo nên vẻ đẹp của giai diệu và bản sắc văn hóa trong âm nhạc. Äối vá»›i Kèn Bóp, má»™t nhạc cụ nằm trong hệ thống Äại nhạc, tiếp hÆ¡i là má»™t rất tinh tế, đòi há»i ở nhạc công má»™t quá trình luyện táºp hÆ¡i thở rất lâu dà i và công phu. Kỹ thuáºt tiếp hÆ¡i nghÄ©a là khi sắp hết má»™t luồng hÆ¡i, nhạc công phồng hai má rồi ép dần hai má để hÆ¡i vẫn thổi và o dăm kèn, trong khi đó, mÅ©i hÃt tháºt nhanh và nhiá»u hÆ¡i và o phổi để rồi lại tiếp tục váºn hÆ¡i lên để thổi hÆ¡i và o dăm kèn. Cứ nhÆ° váºy, luồng hÆ¡i thổi và o dăm kèn không bao giỠđứt quãng, tiếng kèn không bao giá» ngắt. Kỹ thuáºt nà y cho phép nhạc công chÆ¡i những Ä‘oạn nhạc dà i vô kể mà không cần phải dừng lại dể lấy hÆ¡i. Vá»›i nhạc cụ sáo trúc (thuá»™c Tiểu nhạc), kỹ thuáºt reo cÅ©ng đòi há»i má»™t trình Ä‘á»™ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện. Muốn thá»±c hiện kỹ thuáºt nà y, hai môi của nhạc công hÆ¡i khép lại, mặt trên đầu lưỡi hÆ¡i chạm và o hà m trên, rồi phát hÆ¡i tháºt mạnh cho lưỡi rung tháºt Ä‘á»u. Luồng hÆ¡i bị rung manh tia và o thà nh miệng lá»— thổi tạo ra những âm thanh nghe nhÆ° tiếng vê ở nhạc khà dây gảy. Và đối vá»›i trống, nhạc công có thể tạo ra những hiệu quả nghe nhÆ° tiếng gió lÆ°á»›t nhẹ, hoặc những cuá»™n khói kỳ lạ bay lên táºn chÃn tầng mây, nÆ¡i có thần linh ngá»± trị... Bên cạnh đó, kỹ thuáºt hoà tấu cÅ©ng cần có má»™t trình Ä‘á»™ Ä‘iêu luyện rất cao. Trong quá trình hoà tấu, nhạc công phải chú ý lắng nghe nhau, nhất là nghe tiếng trống báo hiệu để và o thủ, ra vÄ© tháºt nhịp nhà ng, ăn ý. ChÃnh vì thế, diá»…n tấu nhã nhạc phải là những nhạc công chuyên nghiệp, có quá trình lâu dà i và công phu. Là má»™t loại hình nghệ thuáºt gắn vá»›i cuá»™c sống của cung đình qua nhiá»u triá»u đại Lý, Trần, Lê, Nguyá»…n...và tồn tại đến táºn hôm nay là má»™t bằng chứng Ä‘á»™c đáo vá» mặt sáng tạo nghệ thuáºt. Truyá»n thống văn hoá đó đã được duy trì và phát triển qua cả nghìn năm lịch sá» của dân tá»™c và phần nà o được lÆ°u truyá»n cho tá»›i ngà y nay. Những giá trị nà y được thể hiện rất Ä‘áºm nét trong các cuá»™c tế lá»… dân gian của ngÆ°á»i dân địa phÆ°Æ¡ng. Kể từ khi triá»u đình Nguyá»…n rÆ¡i và o tình trạng suy thoái trÆ°á»›c nạn ngoại xâm cuối thế ká»· XIX, âm nhạc cung đình cùng các sinh hoạt văn hoá truyá»n thống khác của triá»u đình cÅ©ng dần dần phôi pha. Cuối thá»i Nguyá»…n, triá»u đình chỉ còn duy trì 2 loại dà n nhạc là Äại nhạc và Tiểu nhạc vá»›i các nhạc cụ nhÆ° sau: Äại nhạc gồm: trống, kèn, mõ, bồng, xáºp xoã; Tiểu nhạc gồm: trống bản, Ä‘Ã n Tỳ bà , Äà n Nhị, Ä‘Ã n Tam, Äịch, Tam âm, Phách tiá»n. Bên cạnh đó, vá»›i sá»± ảnh hưởng ngà y cà ng mạnh mẽ của văn hoá phÆ°Æ¡ng Tây, đặc biệt là văn hoá Pháp, triá»u đình cho du nháºp dà n Quân nhạc của phÆ°Æ¡ng Tây. Äến khi chế Ä‘á»™ quân chủ Việt Nam chấm dứt và o năm 1945, âm nhạc cung đình Huế mất vị trà chức năng xã há»™i, môi trÆ°á»ng diá»…n xÆ°á»›ng nguyên thuá»· Ä‘i và o suy thoái có nguy cÆ¡ thất truyá»n. Trong những năm gần đây, nÆ°á»›c ta đã chú trá»ng đến công tác phục hồi nhã nhạc, cụ thể là từ năm 1993-1995, sau khi di sản kiến trúc Huế được UNESCO công nháºn là di sản văn hoá nhân loại, má»™t dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá Huế đã được đệ trình ChÃnh phủ Việt Nam. Ngà y 12/2/1996, ChÃnh phủ Việt Nam đã có Quyết định phê duyệt dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tÃch cố đô Huế 1996- 2010, trong đó mục tiêu bảo tồn di sản văn hoá phi váºt thể cung đình Huế là má»™t trong ba mục tiêu chÃnh của Dá»± án. Ngà y 24/7/2005, ChÃnh phủ Việt Nam đã có công văn vá» việc láºp hồ sÆ¡ Âm nhạc cung đình Việt Nam: Nhã nhạc là loại hình âm nhạc truyá»n thống tiêu biểu của Việt Nam để Ä‘á» nghị UNESCO công nháºn là Kiệt tác di sản Văn hóa Phi váºt thể và Truyá»n khẩu của nhân loại đợt 2, năm 2003. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc (triá»u Nguyá»…n) đã được UNESCO ghi tên và o danh mục Các Kiệt tác Di sản phi váºt thể của nhân loại. Nguồn: Cpv.org.vn http://hoisuhoc.vn/thongtinsuhoc.asp?id=197
|