Là má»™t sáng tạo đặc biệt, mang âm hưởng cá»§a âm nhạc dân gian Việt Nam, có tÃnh chuyên nghiệp và bác há»c cao, Nhã nhạc cung đình Huế mang má»™t âm Ä‘iệu đặc trưng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt Nam nói chung và Huế nói riêng. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc đã được UNESCO ghi tên và o danh mục Các Kiệt tác Di sản phi váºt thể cá»§a nhân loại.

Âm nhạc cung đình Việt có nguồn gốc lâu Ä‘á»i trong ná»n văn hoá, lịch sá» cá»§a dân tá»™c. Sau thá»i kỳ Bắc thuá»™c kéo dà i hÆ¡n 1000 năm, và o đầu thế ká»· X, Việt Nam bước và o ká»· nguyên độc láºp vá»›i sá»± thiết láºp nhà nước quân chá»§, sá»± hình thà nh giai cấp quý tá»™c, từ đó dẫn đến sá»± hình thà nh và phát triển má»™t hình thức sinh hoạt âm nhạc riêng phục vụ cho lá»… nghi cá»§a triá»u đình và nhu cầu sinh hoạt cá»§a tầng lá»›p quý tá»™c. Từ thá»i nhà Lý (1010- 1225), triá»u đình đã cho thà nh láºp má»™t tổ chức ca múa nhạc cung đình vá»›i quy mô lên đến hÆ¡n 100 ngưá»i. ÄÆ°á»£c xây dá»±ng trên cÆ¡ sở truyá»n thống văn hóa văn nghệ dân gian lâu Ä‘á»i cá»§a ngưá»i Việt cổ, sinh hoạt ca múa nhạc trong cung đình thá»i Lý và sau đó là thá»i Trần (1225 - 1400) đã trở nên khá phong phú vá» các loại hình và bà i bản. Lúc nà y, cuá»™c sống giữa quý tá»™c và dân thưá»ng vẫn khá gần gÅ©i nên các hình thức ca múa nhạc trong cung đình vẫn còn bám rá»… và giữ mối quan hệ khăng khÃt vá»›i dòng âm nhạc dân gian. Mặt khác, các tà i liệu lịch sá» và khảo cổ cho thấy âm nhạc cung đình Việt Nam thá»i kỳ nà y đã chịu má»™t số ảnh hưởng nhất định cá»§a hai ná»n văn hóa lân cáºn là Trung Hoa và Chiêm Thà nh. Cà ng vá» sau, sá»± phân hoá giai cấp trong xã há»™i cà ng trở nên rõ rệt, mức độ chÃnh quy hóa vá» mặt tổ chức trong cung đình Việt Nam ngà y cà ng cao, dẫn đến sá»± phân biệt khắt khe hÆ¡n trong việc sá» dụng các loại dà n nhạc trong cung đình và ngoà i dân gian. Dưới thá»i nhà Trần, cùng vá»›i sá»± xuất hiện cá»§a Äại nhạc và Tiểu nhạc triá»u đình quy định rõ Äại nhạc chỉ dà nh riêng cho vua, còn hoà ng gia và các quan lá»›n khi nà o có tế lá»… lá»›n má»›i được sá» dụng; và vá»›i Tiểu nhạc thì kẻ trên ngưá»i dưới Ä‘á»u dùng được. Äại nhạc và Tiểu nhạc thá»i kỳ nà y có biên chế như sau: Äại nhạc gồm có: trống cÆ¡m, ống kèn, tiểu quản, xáºp xoã, trống lá»›n; Tiểu nhạc gồm có: đà n cầm, đà n tranh, đà n tỳ bà , đà n thất huyá»n, đà n song huyá»n, địch, sái, kèn và quản. Bước sang thế ká»· XV, âm nhạc cung đình Việt có những bước chuyển biến đáng kể. Thá»i đại nhà Hồ (1400 - 1407) dù tồn tại trong thá»i gian rất ngắn nhưng cÅ©ng đã tiến hà nh nhiá»u cuá»™c cải cách vá» văn hóa, kinh tế, xã há»™i. Äối vá»›i âm nhạc cung đình, nhà Hồ đã chÃnh thức cho du nháºp Nhã nhạc cùng má»™t số nguyên tắc cá»§a nó từ Trung Hoa. Nhã nhạc thá»i kỳ nà y có sá» dụng múa văn và múa võ. Äây được coi là má»™t trong những nguyên tắc cá»§a Nhã nhạc. Äến thá»i nhà Lê (1427 - 1788), Nhã nhạc hoà n thiện vá»›i tư cách là má»™t Ä‘iển chế. Thá»i kỳ nà y, Nhã nhạc được phát triển như là loại nhạc chÃnh thống, má»™t thứ tà i sản riêng cá»§a triá»u đình, đối láºp vá»›i nó là Tục nhạc, tức là dòng âm nhạc dân gian. Như váºy, trong thá»i kỳ nà y, âm nhạc cung đình Việt đã hình thà nh má»™t dòng âm nhạc chÃnh thống: quốc nhạc cùng song song vá»›i dòng âm nhạc dân gian cùng tồn tại và phát triển. Vá» quy mô tổ chức, âm nhạc cung đình Việt dưới thá»i nhà Lê đã trở nên hoà n thiện và chặt chẽ. Các tổ chức âm nhạc được thà nh láºp, đặt dưới sá»± cai quản cá»§a các nhạc quan. Thá»i kỳ nà y, triá»u đình định ra các loại nhạc như sau: Giao nhạc, Miếu nhạc, NgÅ© tá»± nhạc, Cứu nháºt nguyệt giao trùng nhạc, Äại triá»u nhạc, Thưá»ng triá»u nhạc, Äại Yến nhạc, Cung trung nhạc phá»ng theo nguyên tắc Nhã nhạc nhà Minh cá»§a Trung Hoa. Triá»u đình nhà Lê cho thà nh láºp 2 tổ chức dà n nhạc lÃ ÄÆ°á»ng thượng chi nhạc vÃ ÄÆ°á»ng hạ chi nhạc vá»›i biên chế như sau: ÄÆ°á»ng thượng chi nhạc gồm: trống treo lá»›n, Biên khánh, Biên chung, đà n Cầm, đà n Sắt, Sinh, Tiêu, Quản, Thược, Chúc, Ngữ, Huân, Trì; ÄÆ°á»ng hạ chi nhạc gồm có phương hướng treo, Không hầu, Tỳ Bà , Quản cổ, Quản địch. Tuy nhiên, sang thế ká»· XVI, XVII và đặc biệt và o giai Ä‘oạn cuối triá»u Lê, âm nhạc cung đình dần dần Ä‘i và o suy thoái. Biên chế các dà n nhạc bị thu hẹp, Nhã nhạc và Tục nhạc không còn phân biệt rõ rệt như trước nữa, tháºm chà má»™t số dà n nhạc dân gian còn được đưa và o chÆ¡i trong cung đình. Khi triá»u đại nhà Nguyá»…n (1802-1945) lên kế vị, tình hình trên được cải thiện. Và o ná»a đầu thế ká»· XIX, tình hình kinh tế, chÃnh trị, xã há»™i ổn định đã tạo Ä‘iá»u kiện cho văn hoá nghệ thuáºt phát triển, đặc biệt dưới triá»u vua Minh Mạng (1820-1840), Thiệu Trị (1841-1847) và Tá»± Äức (1848-1883). Âm nhạc cung đình được nhà vua coi trá»ng và giao cho Bá»™ Lá»… tổ chức nhiá»u loại âm nhạc cung đình. Bấy giá» triá»u đình quy định 7 thể loại âm nhạc: Giao nhạc, Miếu nhạc, NgÅ© tá»± nhạc, Äại Triá»u nhạc, Thưá»ng triá»u nhạc, Yến nhạc, Cung trung nhạc. Sá» dụng trong các loại nhạc nà y là do các quan trong bá»™ Lá»… biên soạn, có ná»™i dung phù hợp vá»›i từng cuá»™c lá»… cá»§a triá»u đình. Chẳng hạn, trong lá»… Tế giao, có 10 nhạc chương mang chữ Thà nh (nghÄ©a là : nên việc, thà nh công, thà nh tá»±u) bao gồm: An thà nh tri chương (khúc hát cầu mong má»i sá»± được yên ổn và thà nh công) được diá»…n tấu trong lá»… rước thần vá»; Triệu Thà nh tri chương (khúc hát cầu mong sá»± khởi đầu tốt đẹp) được diá»…n tấu trong lá»… dâng ngá»c lụa; Äăng thà nh chi chương (khúc hát cầu mong sá»± dâng hiến thà nh công): lá»… dâng váºt tế (mâm thịt tế); Mỹ thà nh chi trương (khúc hát cầu mong Ä‘iá»m là nh): à hiến lá»… (tuần rượu thứ hai); VÄ©nh Thà nh chi chương (khúc hát cầu mong sá»± thà nh công lâu dà i): chung hiến lá»… (tuần rượu thứ ba); Doãn thà nh chi chương (khúc hát cầu mong sá»± bằng lòng cá»§a thần): tấu khi hạ cá»—; Hy thà nh chi chương (Khúa hát cầu mong thần phù há»™, giúp đỡ): tấu khi tiá»…n thần Ä‘i; Há»±u Thà nh chi chương (khúc hát cầu mong thần phù há»™, giúp đỡ): tấu khi đốt đồ cúng; Khánh thà nh chi chương (khúc hát bà y tá» niá»m vui mừng sau sá»± thà nh công cá»§a cuá»™c tế lá»…): tấu khi vua vá» cung. Các nhạc chương được hát lên vá»›i sá»± phụ hoạ cá»§a dà n nhạc, cùng sá»± tham gia cá»§a múa Bát dáºt (gồm 64 văn sinh và 64 võ sinh), tạo nên má»™t khung cảnh hoà nh tráng, trang trá»ng. Tương tá»±, trong lá»… tế Xã tắc có 7 nhạc chương mang chữ Hoà (nghÄ©a là sá»± hà i hoà - harmony), tế Lịch đại đế vương có 6 nhạc chương mang chữ Huy (nghÄ©a là sá»± tốt là nh), tế văn miếu có 6 nhạc chương mang chữ Văn (nghÄ©a là có há»c vấn- educated), lá»… Äại triá»u dùng 5 bà i mang chữ Bình (nghÄ©a là sá»± hòa bình- Peace), Lá»… vạn thá» dùng 7 bà i mang chữ Thá» (nghÄ©a là sống lâu- longevity), lá»… Äại Yến dùng 5 bà i mang chữ Phúc (nghÄ©a là may mắn- happiness) vv... Bên cạnh số lượng phong phú các nhạc chương, có thể nói đây còn là thá»i Ä‘iểm nở rá»™ cá»§a các dà n nhạc cung đình. So vá»›i các thá»i đại trước, triá»u đình Nguyá»…n đã cho bổ sung thêm nhiá»u loại dà n nhạc như Nhã nhạc, Huyá»n nhạc, Ti Trúc Tế nhạc, Ty chung, Ty Khánh, Ty Cổ. Biên chế các dà n nhạc cÅ©ng được mở rá»™ng hÆ¡n trước, má»™t số quy mô rất lá»›n. Cụ thể các dà n nhạc thá»i kỳ nà y có biên chế như sau (Theo Ná»™i các triá»u Nguyá»…n, Khâm định Äại Nam Há»™i diá»…n Sư lệ giữa thế ká»· XIX): Huyá»n nhạc: gồm 26 nhạc cụ: 1 kiến cổ, 1 bác chung, 1 đặc khánh, 1 bá»™ biên chung, 1bá»™ biên khánh, 1 bác phụ, 1 chúc, 1 trống, 2 đà n Cầm, 2 đà n Sắt, 2 bà i tiêu, 2 tiêu, 2 địch, 2 Sinh, 2 Huân, 2 Trì, 2 Phách bản. Äại nhạc gồm 42 nhạc cụ: 20 trống, 8 minh già , 4 câu giốc (tù và bằng sừng trâu), 4 sa la, 4 tiểu sa, 2 hải loa (tù và bằng ốc biển). Nhã nhạc gồm 8 nhạc cụ: 1 trống bản, 1 tỳ bà , 1 đà n nguyệt, 1 đà n nhị, 2 địch, 1 tam âm, 1 phách tiá»n. Ti trúc tế nhạc: gồm 8 ca sinh và 8 nhạc công. Ty chung- Ty khánh: gồm 6 nhạc công chÆ¡i các nhạc cụ: bác chung, đặc khánh, biên chung, biên khánh. Ty cổ: gồm 7 nhạc công. Nhã nhạc trong truyá»n thống văn hóa cá»§a cá»™ng đồng có liên quan (cá»™ng đồng Huế): Trước khi trở thà nh kinh đô cá»§a Việt , Huế đã từng là Thá»§ phá»§ cá»§a Äà ng Trong (phần đất phÃa cá»§a Việt ) trong suốt hÆ¡n 200 năm. Lúc bấy giá», văn hóa Huế vữa kế thừa văn hóa Thăng Long, tiếp thu văn hoá miá»n Trung và bên ngoà i để sáng tạo nên má»™t ná»n văn hóa - văn hóa Phú Xuân. Trong giai Ä‘oạn nà y, giai cấp quý tá»™c đã manh nha hình thà nh, dẫn đến sá»± xuất hiện cá»§a má»™t số hình thức ca múa nhạc trong các dinh phá»§ để phục vụ cho nhu cầu giải trà cá»§a giá»›i quý tá»™c. Nhiá»u Ä‘iệu múa cung đình hiện còn như Nữ tướng xuất quân, Äấu chiến thắng Pháºt, Tam Quốc- Tây Du... đã xuất hiện ngay từ thá»i nà y. Nghệ thuáºt Tuồng cÅ©ng được giá»›i quý tá»™c hết sức ưa chuá»™ng, trong các dinh phá»§ đã cho thà nh láºp những đội diá»…n gồm những diá»…n viên Tuồng chuyên nghiệp. Tình trạng chÃnh quy hoá, chuyên nghiệp hóa ngà y cà ng cao nà y đã tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho việc thà nh láºp hình thức âm nhạc cung đình Huế và o đầu thế ká»· XIX, khi Huế trở thà nh kinh đô cá»§a toà n bá»™ lãnh thổ Việt Nam dưới thá»i nhà Nguyá»…n.
Âm nhạc cung đình Việt bắt nguồn từ âm nhạc dân gian, chá»n lá»c, tinh chế và nâng cao cho phù hợp vá»›i lối sống và lá»… nghi cá»§a cung đình. Có thể nói âm nhạc cung đình mang âm hưởng cá»§a âm nhạc dân gian Việt Nam. Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển, âm nhạc cung đình Việt Nam có tiếp thu ảnh hưởng cá»§a âm nhạc cung đình Trung Hoa (và dụ như quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh liên quan đến âm dương ngÅ© hà nh...) và ná»n âm nhạc Cham Pa. Äây cÅ©ng chÃnh là nét tương đồng chung cá»§a văn hoá phương Äông. Nhã nhạc mang bản sắc văn hoá Ä‘áºm nét, mang âm Ä‘iệu đặ trưng, thể hiện phong cách, tâm hồn, bản sắc Việt nói chung và Huế nói riêng. Nhã nhạc là má»™t trong những đại diện cá»§a văn hoá cung đình Huế. Vá» mặt âm nhạc há»c, Nhã nhạc có mối liên hệ gần gÅ©i vá»›i âm nhạc dân gian Huế, như việc cùng áp dụng má»™t số loại hÆ¡i nhạc đặc trưng như hÆ¡i Khách, hÆ¡i Dá»±ng. Trong âm nhạc truyá»n thống Việt Nam, hÆ¡i nhạc được cấu thà nh bởi yếu tố thang âm và các hình thức trang Ä‘iểm chữ nhạc phù hợp vá»›i ngữ Ä‘iệu giá»ng nói cá»§a từng địa phương. Vì váºy, hÆ¡i nhạc phản ánh rất rõ nét bản sắc văn hóa âm nhạc riêng cá»§a vùng Huế. Vá»›i việc áp dụng các loại hÆ¡i nhạc cá»§a Huế, Nhã nhạc thể hiện rõ bản sắc văn hóa Huế, đặc biệt là văn hóa cung đình. TÃnh ưu việt cá»§a Nhã nhạc còn được thể hiện ở chá»— nó đã gây ảnh hưởng không nhỠđến nhiá»u loại hình âm nhạc khác trong vùng như Ca Huế, nhạc Tuồng, nhạc múa cung dình. Và , vượt ra khá»i vùng đất khai sinh ra nó, Nhã nhạc đã lan toả và o miá»n Nam để khai sinh ra những hình thức nghệ thuáºt biểu diá»…n má»›i, đó là loại hình Ä‘á»n ca tà i tá» (má»™t loại nhạc thÃnh phòng) và hình thức sân khấu Cải lương vốn rất phổ biến trên toà n quốc trong mấy tháºp ká»· qua. Nhã nhạc có các chức năng văn hoá, xã há»™i, biểu tượng sấu sắc. Äây là má»™t loại hình âm nhạc bác há»c, phản ánh nháºn thức, thẩm mỹ nghệ thuáºt cá»§a giai cấp quý tá»™c xã há»™i phong kiến, má»™t thà nh phần đóng vai trò chá»§ đạo trong xã há»™i Việt Nam suốt hÆ¡n 10 thế ká»· (từ thế ká»· X đến thế ká»· XIX). Bên cạnh đó, nhã nhạc còn là má»™t thà nh tố cá»§a các cuá»™c tế lá»…, lá»… cung đình như Tế Giao, Tế Miếu, Lá»… Äại triá»u, Thưá»ng triá»u; là phương tiện văn hoá giúp con ngưá»i giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh; là má»™t biểu tượng cá»§a vương triá»u, cá»§a sá»± bình yên cho cả quốc gia. Nhã nhạc được coi là má»™t kiệt tác sáng tạo. Trong khi các thể loại âm nhạc khác ở Việt Nam Ä‘á»u là sáng tạo cá»§a địa phương thì Nhã nhạc là loại hình duy nhất mang tÃnh chất quốc gia. Nhã nhạc từng là quốc nhạc cá»§a triá»u đình quân chá»§, được sá»± quan tâm, chăm sóc đặc biệt cá»§a triá»u đình nên nó mang những giá trị nổi báºt vá» mặt lịch sá» và nghệ thuáºt. Vá»›i chức năng phục vụ các nghi lá»… cá»§a triá»u đình và là phương tiện giao tiếp vá»›i thế giá»›i thần linh, Nhã nhạc mang tÃnh triết lý cao. Nó thể hiện những quan niệm vá» vÅ© trụ và nhân sinh cá»§a ngưá»i Việt Nam nói riêng và phương Äông nói chung, chẳng hạn quan niệm vá» má»™t thế giá»›i siêu hình, ở đó Trá»i Äất, các thần linh và tổ tiên ngá»± trị; trong văn hoá cá»§a ngưá»i Việt cổ; tư tưởng Tôn quân... Những quan niệm trên được biểu lá»™ rất rõ trong kết cấu các biên chế dà n nhạc, trong các động tác múa cÅ©ng như trong ná»™i dung các bà i bản âm nhạc. Là loại hình âm nhạc nghi lá»…, Nhã nhạc có tÃnh trang trá»ng, hoà nh tráng, phù hợp vá»›i các cuá»™c lá»… long trá»ng cá»§a triá»u đình. Các dà n nhạc cung đình Việt Nam thưá»ng có quy mô lá»›n và được cÆ¡ cấu rất chặt chẽ, trong đó, vai trò cá»§a bá»™ gõ, đặc biệt là nhạc cụ trống (trống Trung, trống Chiến đối vá»›i đại nhạc và trống Bảng đối vá»›i Tiểu nhạc) rất quan trá»ng. Trống là nhạc cụ chá»§ chốt, giữ chức năng là ngưá»i dẫn đưá»ng cho toà n dà n nhạc. Bằng những mô hình tiết tấu có quy ước (gá»i là các câu thá»§, câu vỹ), trống báo hiệu cho các nhạc công trong dà n nhạc lúc nà o thì bắt đầu cá» nhạc, đánh những bà i bản gì và lúc nà o thì kết thúc bản nhạc. Vì thế, trống được xem như ngưá»i chỉ huy đối vá»›i các dà n nhạc cung đình. Vá»›i vai trò là má»™t thà nh tố cá»§a cuá»™c lá»…, Nhã nhạc là loại nhạc không tồn tại độc láºp mà gắn bó vá»›i quy trình cá»§a nghi lá»…. Äiá»u nà y đòi há»i nhạc công phải bám theo từng tiết lá»… để cá» nhạc nhằm tạo ra sá»± hà i hoà vỠâm thanh. Mặt khác, các bà i bản Nhã nhạc luôn là những bản hợp tấu nhiá»u nhạc cụ, có lúc có cả sá»± tham gia cá»§a múa và hát. Do đó, nó đòi há»i tối Ä‘a sá»± phối hợp cá»§a hà ng trăm nhạc công, ca công và diá»…n viên tham gia diá»…n tấu trong cuá»™c lá»…. Nhạc cung đình thưá»ng có quy mô lá»›n và có sá»± tham gia cá»§a các nhiá»u loại nhạc cụ: kèn bóp, sáo trúc, nhị, tháºp lục, bầu, tam, tỳ bà và bá»™ gõ thanh la, sênh tiá»n, phách, trống chầu, trống chiến... Các dà n nhạc và nhạc cụ cá»§a Nhã nhạc Ä‘a dạng và quy mô lá»›n, chẳng hạn Huyá»n nhạc có 26 nhạc công, Äại nhạc có đến 43 nhạc công. Các nhạc khà sá» dụng có âm sắc Ä‘a dạng, phong phú vá»›i đầy đủ tiếng kim, tiếng thổ, tiếng tÆ¡, tiếng trúc, tiếng da,... tạo nên những âm thanh trầm bổng, trong đục khác nhau. Vì váºy khi hòa tấu, má»—i nhạc cụ cá»§a dà n nhạc Ä‘á»u nghe được rõ rà ng mà không nhạc cụ nà o lấn át nhạc cụ nà o. Nhã nhạc Việt Nam có các hệ thống hÆ¡i nhạc phong phú như hÆ¡i Khách (Bắc), hÆ¡i Bằng, hÆ¡i Dung, hÆ¡i Nam, nó có khả năng diá»…n đạt tốt các sắc thái âm nhạc khác nhau. Nhã nhạc Việt có hệ thống các bà i bản rất phong phú. Chỉ riêng hệ thống nhạc chương đã có đến hà ng trăm bản, ngoà i ra còn có các bà i bản khà nhạc dà nh cho Tiểu nhạc, Äại nhạc, Huyá»n nhạc,... Kỹ thuáºt diá»…n tấu trong Nhã nhạc hết sức tinh vi, đòi há»i má»™t trình độ chuyên nghiệp cao. Nói đến Nhã nhạc Việt là nói đến kỹ thuáºt biểu diá»…n khà nhạc, trong đó má»—i nhạc cụ Ä‘á»u áp dụng má»™t mức độ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện nhất định. Chẳng hạn đối vá»›i các nhạc cụ dây, các kỹ thuáºt như rung, vá»—, vuốt, nhấn, vê được áp dụng như là những nguyên tắc để tạo nên vẻ đẹp cá»§a giai diệu và bản sắc văn hóa trong âm nhạc. Äối vá»›i Kèn Bóp, má»™t nhạc cụ nằm trong hệ thống Äại nhạc, tiếp hÆ¡i là má»™t rất tinh tế, đòi há»i ở nhạc công má»™t quá trình luyện táºp hÆ¡i thở rất lâu dà i và công phu. Kỹ thuáºt tiếp hÆ¡i nghÄ©a là khi sắp hết má»™t luồng hÆ¡i, nhạc công phồng hai má rồi ép dần hai má để hÆ¡i vẫn thổi và o dăm kèn, trong khi đó, mÅ©i hÃt tháºt nhanh và nhiá»u hÆ¡i và o phổi để rồi lại tiếp tục váºn hÆ¡i lên để thổi hÆ¡i và o dăm kèn. Cứ như váºy, luồng hÆ¡i thổi và o dăm kèn không bao giỠđứt quãng, tiếng kèn không bao giá» ngắt. Kỹ thuáºt nà y cho phép nhạc công chÆ¡i những Ä‘oạn nhạc dà i vô kể mà không cần phải dừng lại dể lấy hÆ¡i. Vá»›i nhạc cụ sáo trúc (thuá»™c Tiểu nhạc), kỹ thuáºt reo cÅ©ng đòi há»i má»™t trình độ kỹ thuáºt Ä‘iêu luyện. Muốn thá»±c hiện kỹ thuáºt nà y, hai môi cá»§a nhạc công hÆ¡i khép lại, mặt trên đầu lưỡi hÆ¡i chạm và o hà m trên, rồi phát hÆ¡i tháºt mạnh cho lưỡi rung tháºt Ä‘á»u. Luồng hÆ¡i bị rung manh tia và o thà nh miệng lá»— thổi tạo ra những âm thanh nghe như tiếng vê ở nhạc khà dây gảy. Và đối vá»›i trống, nhạc công có thể tạo ra những hiệu quả nghe như tiếng gió lướt nhẹ, hoặc những cuá»™n khói kỳ lạ bay lên táºn chÃn tầng mây, nÆ¡i có thần linh ngá»± trị... Bên cạnh đó, kỹ thuáºt hoà tấu cÅ©ng cần có má»™t trình độ Ä‘iêu luyện rất cao. Trong quá trình hoà tấu, nhạc công phải chú ý lắng nghe nhau, nhất là nghe tiếng trống báo hiệu để và o thá»§, ra vÄ© tháºt nhịp nhà ng, ăn ý. ChÃnh vì thế, diá»…n tấu nhã nhạc phải là những nhạc công chuyên nghiệp, có quá trình lâu dà i và công phu. Là má»™t loại hình nghệ thuáºt gắn vá»›i cuá»™c sống cá»§a cung đình qua nhiá»u triá»u đại Lý, Trần, Lê, Nguyá»…n...và tồn tại đến táºn hôm nay là má»™t bằng chứng độc đáo vá» mặt sáng tạo nghệ thuáºt. Truyá»n thống văn hoá đó đã được duy trì và phát triển qua cả nghìn năm lịch sá» cá»§a dân tá»™c và phần nà o được lưu truyá»n cho tá»›i ngà y nay. Những giá trị nà y được thể hiện rất Ä‘áºm nét trong các cuá»™c tế lá»… dân gian cá»§a ngưá»i dân địa phương. Kể từ khi triá»u đình Nguyá»…n rÆ¡i và o tình trạng suy thoái trước nạn ngoại xâm cuối thế ká»· XIX, âm nhạc cung đình cùng các sinh hoạt văn hoá truyá»n thống khác cá»§a triá»u đình cÅ©ng dần dần phôi pha. Cuối thá»i Nguyá»…n, triá»u đình chỉ còn duy trì 2 loại dà n nhạc là Äại nhạc và Tiểu nhạc vá»›i các nhạc cụ như sau: Äại nhạc gồm: trống, kèn, mõ, bồng, xáºp xoã; Tiểu nhạc gồm: trống bản, đà n Tỳ bà , Äà n Nhị, đà n Tam, Äịch, Tam âm, Phách tiá»n. Bên cạnh đó, vá»›i sá»± ảnh hưởng ngà y cà ng mạnh mẽ cá»§a văn hoá phương Tây, đặc biệt là văn hoá Pháp, triá»u đình cho du nháºp dà n Quân nhạc cá»§a phương Tây. Äến khi chế độ quân chá»§ Việt Nam chấm dứt và o năm 1945, âm nhạc cung đình Huế mất vị trà chức năng xã há»™i, môi trưá»ng diá»…n xướng nguyên thuá»· Ä‘i và o suy thoái có nguy cÆ¡ thất truyá»n. Trong những năm gần đây, nước ta đã chú trá»ng đến công tác phục hồi nhã nhạc, cụ thể là từ năm 1993-1995, sau khi di sản kiến trúc Huế được UNESCO công nháºn là di sản văn hoá nhân loại, má»™t dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá Huế đã được đệ trình ChÃnh phá»§ Việt Nam. Ngà y 12/2/1996, ChÃnh phá»§ Việt Nam đã có Quyết định phê duyệt dá»± án quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tÃch cố đô Huế 1996- 2010, trong đó mục tiêu bảo tồn di sản văn hoá phi váºt thể cung đình Huế là má»™t trong ba mục tiêu chÃnh cá»§a Dá»± án. Ngà y 24/7/2005, ChÃnh phá»§ Việt Nam đã có công văn vá» việc láºp hồ sÆ¡ Âm nhạc cung đình Việt Nam: Nhã nhạc là loại hình âm nhạc truyá»n thống tiêu biểu cá»§a Việt Nam để đỠnghị UNESCO công nháºn là Kiệt tác di sản Văn hóa Phi váºt thể và Truyá»n khẩu cá»§a nhân loại đợt 2, năm 2003. Tháng 11 năm 2003, Nhã nhạc (triá»u Nguyá»…n) đã được UNESCO ghi tên và o danh mục Các Kiệt tác Di sản phi váºt thể cá»§a nhân loại. Nguồn: Cpv.org.vn http://hoisuhoc.vn/thongtinsuhoc.asp?id=197
|