1.2. SÆ¡ lược vá» Luáºt Biển quốc tế và công Æ°á»›c của Liên hợp quốc vá» Luáºt biển 1982
1.2.1. Khái niệm pháp luáºt quốc tế vá» biển
Không gian mà con ngÆ°á»i sinh sống trên trái đất chủ yếu gồm ba phần: đất, biển, trá»i.
Lãnh thổ quốc gia trên đất liá»n, bao gồm đất liá»n, đảo, sông, suối, hồ ná»™i địa, vùng trá»i phÃa trên và lòng đất bên dÆ°á»›i nằm trong phạm vi các Ä‘Æ°á»ng biên giá»›i quốc gia xác định qua thá»±c tế quản lý hay Ä‘iá»u Æ°á»›c quốc tế. ÄÆ°á»ng biên giá»›i trên đất liá»n vá» cÆ¡ bản được coi là bá»n vững và bất khả xâm phạm mặc dù trên thá»±c tế vẫn Ä‘ang luôn luôn diá»…n ra các loại tranh chấp và có sá»± biến Ä‘á»™ng Ä‘Æ°á»ng biên giá»›i giữa nhiá»u quốc gia.
Â
Â
Â
Giá»›i hạn vá» Ä‘á»™ cao của vùng trá»i thuá»™c lãnh thổ quốc gia cÅ©ng nhÆ° Ä‘á»™ sâu của lòng đất bên dÆ°á»›i tuy không được xác định rõ rệt chÃnh xác bao nhiêu cây số nhÆ°ng vá»›i khả năng kỹ thuáºt của nhân loại hiện nay, má»—i quốc gia hoà n toà n có thể thá»±c hiện chủ quyá»n của mình trong những phạm vi nhất định tá»›i giá»›i hạn tối Ä‘a là và nh Ä‘ai khà quyển nằm dÆ°á»›i quỹ đạo địa tÄ©nh và tá»›i Ä‘á»™ sâu cho phép thuá»™c bá» dà y của vá» trái đất ở bên dÆ°á»›i phần lãnh thổ của mình.
Riêng vá»›i vùng biển, trong thá»i gian gần đây có rất nhiá»u sá»± thay đổi vá» chất đối vá»›i phạm vi và chế Ä‘á»™ pháp lý của các vùng biển thuá»™c má»™t nÆ°á»›c ven biển cÅ©ng nhÆ° vùng biển thuá»™c vỠđại dÆ°Æ¡ng cÅ©ng nhÆ° phần đáy và lòng đất dÆ°á»›i đáy đại dÆ°Æ¡ng không thuá»™c bất kỳ má»™t quốc gia nà o. Tuy nhiên, biển vẫn còn tồn tại má»™t nguyên tắc cÆ¡ bản của Luáºt biển là có đất (bá» biển) má»›i có biển. Có thể thấy các thay đổi và phát triển của Luáºt biển diá»…n ra theo má»™t tiến trình ba bÆ°á»›c cÆ¡ bản sau:
- Từ xa xÆ°a cho đến táºn giữa thế ká»· XX, các nÆ°á»›c ven biển chỉ có vùng biển hẹp (lãnh hải) thuá»™c chủ quyá»n rá»™ng 3 hải lý (má»—i hải lý bằng l.852 m). PhÃa ngoà i ranh giá»›i lãnh hải 3 hải lý Ä‘á»u là biển công, ở đó má»i cá nhân, tổ chức, tà u thuyá»n của má»—i nÆ°á»›c được hưởng quyá»n tá»± do biển cả. Hầu nhÆ° không ai chia biển vá»›i ai cả, Ä‘Æ°á»ng biên giá»›i biển trong lãnh hải giữa các nÆ°á»›c thÆ°á»ng được hình thà nh và tôn trá»ng theo táºp quán.
- Từ năm 1958 đến năm 1994, các nÆ°á»›c ven biển có lãnh hải và vùng tiếp giáp lãnh hải rá»™ng không quá 12 hải lý, có vùng thá»m lục địa trải dà i dÆ°á»›i biển ra không quá Ä‘á»™ sâu 200 m nÆ°á»›c (theo các công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1958). Các nÆ°á»›c láng giá»ng, kế cáºn hay đối diện nhau, căn cứ và o luáºt, tá»± mình quy định phạm vi hoặc ranh giá»›i vùng biển quốc gia, dẫn đến háºu quả có sá»± chồng lấn và tranh chấp vá» biển. Luáºt biển quốc tế lúc đó quy định các nÆ°á»›c có vùng chồng lấn phải cùng nhau giải quyết vạch Ä‘Æ°á»ng biên giá»›i biển (bao gồm biên giá»›i biển trong lãnh hải, ranh giá»›i biển trong vùng tiếp giáp và thá»m lục địa) trong vùng chồng lấn. Nguyên tắc hoạch định biên giá»›i biển lúc đó là qua thÆ°Æ¡ng lượng trên cÆ¡ sở pháp luáºt quốc tế và thÆ°á»ng áp dụng nguyên tắc Ä‘Æ°á»ng trung tuyến.
- Từ năm 1994 đến nay, Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển má»›i được các nÆ°á»›c ký kết và o năm 1982 (Công Æ°á»›c 1982), phê chuẩn ngà y 16/11/1994 và bắt đầu có hiệu lá»±c pháp luáºt quốc tế. NÆ°á»›c ta phê chuấn Công Æ°á»›c 1982 và o năm 1994. Theo Công Æ°á»›c nà y, má»™t nÆ°á»›c ven biển có năm vùng biển: ná»™i thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyá»n kinh tế, vùng thá»m lục địa. Vá»›i sá»± ra Ä‘á»i của Công Æ°á»›c 1982, trên thế giá»›i các nÆ°á»›c sẽ phải cùng nhau vạch khoảng 412 Ä‘Æ°á»ng ranh giá»›i má»›i trên biển.
NhÆ° váºy, theo Công Æ°á»›c 1982, phạm vi vùng biển của nÆ°á»›c ta được mở rá»™ng ra má»™t cách đáng kể, từ và i chục nghìn km2 lên đến gần má»™t triệu km2 vá»›i năm vùng biển có phạm vi và chế Ä‘á»™ pháp lý khác nhau. NÆ°á»›c Việt Nam không còn thuần tuý có hình dạng hình chữ ''S'' nữa mà mở rá»™ng ra hÆ°á»›ng biển, không chỉ có biên giá»›i biển chung vá»›i Trung Quốc, Campuchia mà cả vá»›i hầu hết các nÆ°á»›c trong khu vá»±c Äông Nam à nhÆ° PhilÃppin, Malaixia, Inđônêxia, Thái Lan.
Ná»™i thủy: Là vùng biển nằm ở phÃa trong của Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải. Vùng nÆ°á»›c thuá»™c ná»™i thủy có chế Ä‘á»™ pháp lý nhÆ° lãnh thổ trên đất liá»n.
Lãnh hải: Là vùng biển có chiá»u rá»™ng 12 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở, có chế Ä‘á»™ pháp lý tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° lãnh thổ đất liá»n. Ranh giá»›i ngoà i của lãnh hải là biên giá»›i quốc gia trên biển. Trong lãnh hải, tà u thuyá»n của các quốc gia khác được hưởng quyá»n qua lại không gây hại và thÆ°á»ng Ä‘i theo tuyến phân luồng giao thông biển của nÆ°á»›c ven biển.
Vùng tiếp giáp lãnh hải: Là vùng biển rá»™ng 12 hải lý tiếp giáp và tÃnh từ ranh giá»›i ngoà i của lãnh hải. Trong vùng tiếp giáp, nÆ°á»›c ven biển có quyá»n quy định biện pháp ngăn ngừa và trừng trị các hà nh vi vi phạm đối vá»›i luáºt lệ vá» nháºp cÆ°, thuế khóa, y tế xảy ra trong lãnh thổ hay lãnh hải của mình.
Vùng đặc quyá»n kinh tế: Là vùng biển rá»™ng 200 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở (trừ lãnh hải thì chiá»u rá»™ng là 188 hải lý). Trong vùng biển nà y, nÆ°á»›c ven biển có quyá»n chủ quyá»n đối vá»›i má»i loại tà i nguyên thiên nhiên và các hoạt Ä‘á»™ng kinh tế nhằm khai thác, sá» dụng các tà i nguyên thiên nhiên đó, có quyá»n tà i phán đối vá»›i các hoạt Ä‘á»™ng nghiên cứu khoa há»c, bảo vệ môi trÆ°á»ng biển, xây dá»±ng và lắp đặt các công trình và thiết bị nhân tạo. Các nÆ°á»›c khác có quyá»n tá»± do bay, tá»± do hà ng hải và đặt dây cáp và ống dẫn ngầm.
Thá»m lục địa: Là vùng đáy và lòng đất đáy biển nằm bên ngoà i lãnh hảỉ của nÆ°á»›c ven biển trên phần kéo dà i tá»± nhiên của lãnh thổ đất liá»n ra đến bá» ngoà i của rìa lục địa, hoặc tá»›i giá»›i hạn 200 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở lãnh hải khi bá» ngoà i của rìa lục địa ở khoảng cách gần hÆ¡n. Tuy nhiên, bá» rá»™ng tối Ä‘a của thá»m lục địa tÃnh theo bá» ngoà i của rìa lục địa dù thế nà o cÅ©ng không được vượt quá giá»›i hạn 350 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở lãnh hải, hoặc không quá 100 hải lý bên ngoà i Ä‘Æ°á»ng đẳng sâu 2.500 m. Äối vá»›i thá»m lục địa, nÆ°á»›c ven biển có quyá»n chủ quyá»n và quyá»n tà i phán quốc gia tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° trong vùng đặc quyá»n kinh tế. Tuy nhiên, quyá»n chủ quyá»n của nÆ°á»›c ven biển trên thá»m lục địa là đương nhiên, không phụ thuá»™c và o việc có tuyên bố hay không.
1.2.2. Nguồn của Luáºt biển quốc tế
Nguồn lịch sá»:Văn kiện phân chia biển đầu tiên đó là Sắc chỉ ''Inter Coetera'' của Giáo hoà ng Alexandre VI ngà y 04/5/1493. ÄÆ°á»ng chia của Giáo hoà ng cách phÃa Tây của đảo Vert 100 liên (má»™t liên tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 182 m), phân đại dÆ°Æ¡ng thà nh hai khu vá»±c ảnh hưởng cho hai nÆ°á»›c Tây Ban Nha và Bồ Äà o Nha. Thá»±c chất đó là đưá»ng phân chia khu vá»±c truyá»n đạo của hai quốc gia nà y đã nhanh chóng chuyển thà nh khu vá»±c ảnh hưởng của há».
Năm 1609, Hugo Grotius viết cuốn ''Mare Liberum'' để biện minh cho các quyá»n tá»± do trên biển. TÆ° tưởng nà y được các quốc gia tÆ° bản má»›i hoan nghênh vì nó tạo sức cạnh tranh vá»›i sá»± phân chia trên, tạo Ä‘iá»u kiện cho các quốc gia hà ng hải khác nhÆ° Hà Lan, Anh... phát triển. Năm 1635, luáºt gia ngÆ°á»i Anh - John Selden đáp lại bằng cuốn sách ''Mare Clausum'', khẳng định quyá»n của vua Anh thá»±c hiện chủ quyá»n trên các vùng biển bao quanh nÆ°á»›c Anh. Tuy nhiên, nguyên tắc tá»± do trên biển đã thắng thế.
Nguồn hiện đại: Có bốn há»™i nghị quốc tế được coi là nguồn của luáºt biển hiện đại.
- Há»™i nghị pháp Ä‘iển hoá luáºt quốc tế La Haye 1930 đạt được hai thắng lợi: công nháºn các quốc gia có má»™t lãnh hải rá»™ng Ãt nhất ba hải lý và má»™t vùng tiếp giáp lãnh hải.
- Há»™i nghị lần thứ nhất của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1958 tại GiÆ¡nevÆ¡ đã cho ra Ä‘á»i bốn công Æ°á»›c:
1. Công ước vỠlãnh hải và vùng tiếp giáp lãnh hải (có hiệu lực từ ngà y 10/9/1964, 48 quốc gia là thà nh viên);
2. Công ước vỠbiển cả (có hiệu lực từ ngà y 30/9/1962, 59 quốc gia là thà nh viên);
3. Công Æ°á»›c vỠđánh cá và bảo tồn các tà i nguyên sinh váºt của biển cả (có hiệu lá»±c từ ngà y 20/3/1966, 36 quốc gia là thà nh viên);
4. Công Æ°á»›c vá» thá»m lục địa (có hiệu lá»±c từ ngà y 10/6/1964, 54 quốc gia là thà nh viên).
Các công Æ°á»›c nà y đã pháp Ä‘iển hoá rất nhiá»u các nguyên tắc táºp quán và đã Ä‘Æ°a ra nhiá»u khái niệm má»›i (nhÆ° thá»m lục địa). NhÆ°ng công Æ°á»›c nà y thất bại trong việc thống nhất bá» rá»™ng lãnh hải (các quốc gia yêu sách tá»›i năm loại bá» rá»™ng lãnh hải khác nhau) và trong việc xác định ranh giá»›i của thá»m lục địa.
- Há»™i nghị lần thứ hai của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1960 tại GiÆ¡nevÆ¡ vá» bá» rá»™ng lãnh hải. Há»™i nghị nà y không Ä‘Æ°a ra được má»™t kết quả khả quan nà o.
- Há»™i nghị lần thứ ba của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển, há»p từ năm 1974 đến năm 1982, phản ánh bÆ°á»›c phát triển tiến bá»™ má»›i của Luáºt biển và đã là m thay đổi cÆ¡ bản tráºt tá»± pháp lý cÅ© vá» biển. Cá»™ng đồng quốc tế đã thừa nháºn má»™t nguyên tắc má»›i do Äại sứ Malta Ä‘Æ°a ra tại phiên há»p thứ 22 Äại há»™i đồng Liên Hợp quốc ngà y 17/8/1967, coi vùng biển nằm ngoà i vùng tà i phán quốc gia là di sản chung của nhân loại. Kenyađã Ä‘Æ°a ra sáng kiến thà nh láºp vùng đặc quyá»n kinh tế rá»™ng 200 hải lý.
Má»™t loạt các quy phạm má»›i được bổ sung và o dá»± thảo công Æ°á»›c. Sau chÃn năm Ä‘Ã m phán gay go qua 11 khoá há»p, dá»± thảo công Æ°á»›c đã được thông qua vá»›i 130 phiếu. Văn bản cuối cùng được ký kết tại Montego - Bay ngà y 10/12/1982 bởi 117 quốc gia và thá»±c thể, trong đó có Việt Nam. Vá»›i 320 Ä‘iá»u khoản, 17 phần và 9 phụ lục, Công Æ°á»›c nà y thá»±c sá»± là má»™t bản hiến pháp má»›i vá» biển của cá»™ng đồng quốc tế. Mỹ và số đông các nÆ°á»›c công nghiệp phát triển, trừ Pháp, không ký kết và phản đối Phần XI của Công Æ°á»›c vá» chế Ä‘á»™ quản lý và khai thác đối vá»›i khu vá»±c đáy đại Ä‘Æ°Æ¡ng được coi là tà i sản chung của nhân loại, đặc biệt là thể thức Ä‘iá»u hà nh của CÆ¡ quan quyá»n lá»±c Äáy đại dÆ°Æ¡ng. Công Æ°á»›c có hiệu lá»±c từ ngà y 16/11/1994. Äể Công Æ°á»›c thá»±c sá»± có tÃnh phổ thông, tạo Ä‘iá»u kiện cho các cÆ°á»ng quốc tham gia, theo sáng kiến của Tổng ThÆ° ký Liên Hợp quốc, má»™t thoả thuáºn má»›i đã được ký kết và o ngà y 29/7/1994 cho phép thay đổi ná»™i dung của Phần XI của Công Æ°á»›c. Äến nay Công Æ°á»›c đã có hÆ¡n 130 nÆ°á»›c phê chuẩn.
Có thể hình dung chế Ä‘á»™ pháp lý vá» các vùng biển theo luáºt biển má»›i gồm hai khu vá»±c: (a) Các vùng biển thuá»™c chủ quyá»n và quyá»n tà i phán của quốc gia ven biển nằm tiếp giáp vá»›i lãnh thổ các quốc gia ven biển; và (b) Khu vá»±c theo chế Ä‘á»™ pháp lý biển cả, trong đó quyá»n khai thác tà i nguyên phi sinh váºt được đặt dÆ°á»›i quyá»n quản lý của CÆ¡ quan quyá»n lá»±c Äáy đại dÆ°Æ¡ng và các nÆ°á»›c được hưởng quyá»n tá»± do biển cả.
1.2.3. Chế độ pháp lý của các vùng biển tiếp giáp lãnh thổ quốc gia ven biển
1.2.3.1. Vùng nước nội thủy
Vùng nÆ°á»›c ná»™i thủy là vùng nÆ°á»›c nằm phÃa bên trong của Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải, tại đó quốc gia ven biển thá»±c hiện chủ quyá»n hoà n toà n, tuyệt đối và đầy đủ nhÆ° trên lãnh thổ đất liá»n. Tuy nhiên, chủ quyá»n của quốc gia ven biển đối vá»›i ná»™i thủy vẫn có sá»± khác biệt so vá»›i chủ quyá»n trên lãnh thổ đất liá»n, vì quốc gia ven biển thá»±c hiện quyá»n lá»±c của mình trên vùng nÆ°á»›c ná»™i thủy không phải đối vá»›i các cá nhân mà là đối vá»›i tà u thuyá»n - cá»™ng đồng có tổ chức và đáp ứng các quy tắc riêng biệt.
Vùng nÆ°á»›c ná»™i thủy bao gồm: các vùng nÆ°á»›c cảng biển, các vÅ©ng tà u, cá»a sông, các vịnh, các vùng nÆ°á»›c nằm giữa lãnh thổ đất liá»n và đưá»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải.
Các vấn đỠcần chú ý trong vùng nước nội thủy:
- Quyá»n được tá»± do thông thÆ°Æ¡ng của tà u thuyá»n thÆ°Æ¡ng mại và o các cảng biển quốc tế và các quy định đối vá»›i tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i;
- Thẩm quyá»n tà i phán dân sá»±;
- Thẩm quyá»n tà i phán hình sá»±.
1.2.3.2. Lãnh hải
Lãnh hải là vùng biển rá»™ng 12 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở lãnh hải của nÆ°á»›c ven biển.
Trong lãnh hải có năm nội dung cần chú ý:
- Bản chất pháp lý của lãnh hải;
- Chiá»u rá»™ng lãnh hải;
- ÄÆ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải;
- Quyá»n Ä‘i qua không gây hại;
- Vấn đỠphân định lãnh hải.
Bản chất pháp lý: Thuáºt ngữ lãnh hải là sá»± kết hợp thà nh công giữa hai từ lãnh thổ và biển. Lãnh hải là má»™t vùng biển đệm giữa má»™t bên là lãnh thổ do quốc gia ven biển thá»±c hiện chủ quyá»n hoà n toà n và đầy đủ, ngoại trừ quyá»n “đi qua không gây hại†của tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i theo nguyên tắc tá»± do hà ng hải.
Luáºt biển coi lãnh hải nhÆ° má»™t ''lãnh thổ chìm'', má»™t bá»™ pháºn hữu cÆ¡ của lãnh thổ quốc gia, trên đó quốc gia ven biển thá»±c hiện thẩm quyá»n riêng biệt vá» phòng thủ quốc gia, vá» cảnh sát, thuế quan, đánh cá, khai thác tà i nguyên thiên nhiên, đấu tranh chống ô nhiá»…m, nhÆ° quốc gia đó tiến hà nh trên lãnh thổ của mình. Các Äiá»u 2 của Công Æ°á»›c GiÆ¡nevÆ¡ năm 1958 vá» lãnh hải và vùng tiếp giáp, cÅ©ng nhÆ° Äiá»u 2 của Công Æ°á»›c năm 1982 của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển ghi rõ: ''Chủ quyá»n của quốc gia ven biển được mở rá»™ng ra ngoà i lãnh thổ và ná»™i thủy của mình,... đến má»™t vùng biển tiếp liá»n, gá»i là lãnh hải''. Tuy nhiên, việc đồng hóa lãnh hải thà nh lãnh thổ không phải là tuyệt đối. Chủ quyá»n già nh cho quốc gia ven biển trên lãnh hải không phải là tuyệt đối nhÆ° trên các vùng nÆ°á»›c ná»™i thủy, do sá»± thừa nháºn quyá»n Ä‘i qua không gây hại của tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i trong lãnh hải.
Chiá»u rá»™ng lãnh hải: Hai há»™i nghị đầu tiên của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển đã thất bại trong việc thống nhất hoá chiá»u rá»™ng lãnh hải. TrÆ°á»›c khi có Công Æ°á»›c Luáºt biển năm 1982, táºp quán chung áp dụng chiá»u rá»™ng lãnh hải là ba hải lý. Sau nà y, Äiá»u 3 của Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 đã thống nhất rằng, quốc gia ven biển có quyá»n ấn định chiá»u rá»™ng lãnh hải không vượt quá 12 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải. Tá»›i năm 1994 đã có 116 nÆ°á»›c tuyên bố lãnh hải rá»™ng 12 hải lý.
ÄÆ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải: Việc xác định bá» rá»™ng thá»±c tế và ranh giá»›i ngoà i của lãnh hải phụ thuá»™c và o việc vạch Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải. Thông thÆ°á»ng Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải được căn theo ngấn nÆ°á»›c thủy triá»u thấp nhất. Các đảo cách ven bá» có thể được chá»n là m Ä‘iểm cÆ¡ sở để vạch Ä‘uá»ng cÆ¡ sở lãnh hải. ÄÆ°á»ng cÆ¡ sở lãnh hải là ranh giá»›i trong của lãnh hải.
Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 quy định, Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở thông thÆ°á»ng dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải là ngấn nÆ°á»›c triá»u thấp nhất dá»c theo bá» biển. Công Æ°á»›c cÅ©ng Ä‘Æ°a ra ba Ä‘iá»u kiện để áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở thẳng, đó là : ở những nÆ¡i bá» biển khúc khuá»·u, bị khoét sâu và lồi lõm; ở những nÆ¡i có má»™t chuá»—i đảo chạy qua; ở những nÆ¡i có các Ä‘iá»u kiện thiên nhiên đặc biệt gây ra sá»± không ổn định của bá» biển nhÆ° sá»± hiện diện của các châu thổ. NhÆ°ng Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở thẳng vạch ra nà y phải Ä‘i theo xu hÆ°á»›ng chung của bá» biển và không được cách xa bá».
NhÆ° váºy, ranh giá»›i ngoà i của lãnh hải là đưá»ng chạy song song vá»›i Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở và cách Ä‘á»u Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở má»™t khoảng cách tối Ä‘a là 12 hải lý. Ranh giá»›i ngoà i của lãnh hải được coi là đưá»ng biên giá»›i quốc gia trên biển.
Quyá»n Ä‘i qua không gây hại: Là má»™t nguyên tắc táºp quán của luáºt quốc tế, được thừa nháºn bằng thá»±c tiá»…n của các quốc gia. Công Æ°á»›c GiÆ¡nevÆ¡ 1958 đã pháp Ä‘iển hoá quyá»n Ä‘i qua không gây hại trong lãnh hải của quốc gia ven biển cho tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i. Công Æ°á»›c cÅ©ng gián tiếp công nháºn quyá»n Ä‘i qua không gây hại cho tà u thuyá»n quân sá»± nÆ°á»›c ngoà i, vì nó có Ä‘iá»u khoản cho phép quốc gia ven biển được yêu cầu tà u thuyá»n quân sá»± nÆ°á»›c ngoà i rá»i khá»i lãnh hải của mình trong trÆ°á»ng hợp các tà u nà y vi phạm luáºt lệ của quốc gia ven biển. Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 chỉ nhắc lại ná»™i dung nà y. Äiá»u 30 của Công Æ°á»›c quy định rằng, nếu má»™t tà u chiến không tôn trá»ng các luáºt và quy định của quốc gia ven biển có liên quan đến việc Ä‘i qua trong lãnh hải và bất chấp yêu cầu phải tuân thủ các luáºt và quy định đó đã được thông báo cho há», thì quốc gia ven biển có thể yêu cầu chiếc tà u đó rá»i khá»i lãnh hải ngay láºp tức. Tà u ngầm thá»±c hiện quyá»n Ä‘i qua không gây hại phải Ä‘i ở trạng thái nổi và phải treo cá» quốc tịch.
NghÄ©a của thuáºt ngữ ''Ä‘i qua'': Äi qua lãnh hải có nghÄ©a và bao gồm cả việc Ä‘i qua lãnh hải mà không và o ná»™i thủy, hoặc Ä‘i qua lãnh hải để và o ná»™i thủy hoặc cảng và rá»i ná»™i thủy ra biển. Công Æ°á»›c Luáºt biển năm 1982, Äiá»u 18 khoản 2 bổ sung thêm việc Ä‘i qua phải là liên tục và nhanh chóng. Tuy nhiên, việc Ä‘i qua có thể bao gồm cả việc dừng lại và thả neo, trong trÆ°á»ng hợp gặp những sá»± cố thông thÆ°á»ng vá» hà ng hải hoặc vì má»™t trÆ°á»ng hợp bất khả kháng hay mắc nạn hoặc vì mục Ä‘Ãch cứu giúp ngÆ°á»i, tà u thuyá»n hay phÆ°Æ¡ng tiện bay Ä‘ang lâm nguy hoặc mắc nạn.
NghÄ©a của thuáºt ngữ “đi qua không gây hạiâ€:
* Các loại tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i được quyá»n Ä‘i qua lãnh hải của quốc gia ven biển mà không cần phải xin phép trÆ°á»›c.
* Việc Ä‘i qua nà y là hà nh trình liên tục và không gây hại, không xâm phạm tá»›i chủ quyá»n, an ninh, lợi Ãch của quốc gia ven biển. Theo Äiá»u 19 của Công Æ°á»›c Luáºt biển năm 1982, tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i khi thá»±c hiện quyá»n Ä‘i qua không gây hại trong lãnh hải không được tiến hà nh má»™t hoặc bất kỳ hoạt Ä‘á»™ng nà o sau đây:
- Äe dá»a hoặc dùng vÅ© lá»±c chống lại chủ quyá»n, toà n vẹn lãnh thổ hoặc Ä‘á»™c láºp chÃnh trị của quốc gia ven biển hay dùng má»i cách khác trái vá»›i các nguyên tắc của luáºt pháp quốc tế đã được nêu trong Hiến chÆ°Æ¡ng Liên Hợp quốc;
- Luyện táºp hoặc diá»…n táºp vá»›i bất kỳ kiểu loại vÅ© khà nà o;
- Thu tháºp tình báo gây thiệt hại cho quốc phòng hay an ninh của quốc gia ven biển;
- Tuyên truyá»n nhằm là m hại đến quốc phòng hay an ninh của quốc gia ven biển;
- Phóng Ä‘i, tiếp nháºn hay xếp lên tà u các phÆ°Æ¡ng tiện bay;
- Phóng Ä‘i, tiếp nháºn hay xếp lên tà u các phÆ°Æ¡ng tiện quân sá»±;
- Xếp hoặc dỡ hà ng hoá, tiá»n bạc hay Ä‘Æ°a ngÆ°á»i lên xuống tà u trái vá»›i các luáºt và quy định vá» hải quan, thuế khoá, y tế hoặc nháºp cÆ° của quốc gia ven biển;
- Gây ô nhiá»…m cố ý và nghiêm trá»ng, vi phạm Công Æ°á»›c;
- Äánh bắt hải sản;
- Nghiên cứu hay đo đạc;
- Là m rối loạn hoạt Ä‘á»™ng của má»i hệ thống giao thông liên lạc hoặc má»i trang thiết bị hay công trình khác của quốc gia ven biển;
- Má»i hoạt Ä‘á»™ng khác không trá»±c tiếp quan hệ đến việc Ä‘i qua.
Ngoà i ra, quốc gia ven biển có quyá»n ấn định các tuyến Ä‘Æ°á»ng, quy định việc phân chia các luồng giao thông dà nh cho tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i Ä‘i qua lãnh hải của mình (Äiá»u 21, 22 của Công Æ°á»›c).
Tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i phải tuân thủ luáºt pháp của quốc gia ven biển vá»:
- An toà n hà ng hải, Ä‘iá»u phối giao thông Ä‘Æ°á»ng biển;
- Bảo vệ các thiết bị công trình, dây cáp, ống dẫn ở biển;
- Bảo tồn tà i nguyên sinh váºt biển, giữ gìn môi trÆ°á»ng biển;
- Hải quan, thuế khoá, y tế, nháºp cÆ°.
Tóm lại, luáºt biển quốc tế và cụ thể là Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 ghi nháºn quyá»n Ä‘i qua không gây hại của tà u thuyá»n của các nÆ°á»›c trong phạm vi lãnh hải của các quốc gia ven biển. Mặt khác, Công Æ°á»›c Luáºt biển cÅ©ng thừa nháºn quyá»n của quốc gia ven biển bằng luáºt quốc gia quy định cụ thể chế Ä‘á»™ pháp lý Ä‘iá»u chỉnh hoạt Ä‘á»™ng của tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i khi Ä‘i qua lãnh hải nhằm đảm bảo chủ quyá»n, an ninh quốc gia và lợi Ãch của mình.
1.2.3.3. Vùng tiếp giáp lãnh hải.
Vùng tiếp giáp lãnh hải là vùng biển nằm ngoà i lãnh hải và tiếp liá»n vá»›i lãnh hải, tại đó quốc gia ven biển thá»±c hiện các thẩm quyá»n có tÃnh riêng biệt và hạn chế đối vá»›i các tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i. Phạm vi của vùng tiếp giáp không vượt quá 24 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở.
Công Æ°á»›c vá» lãnh hải và vùng tiếp giáp năm 1958, Äiá»u 24 quy định quốc gia ven biển có quyá»n tiến hà nh các hoạt Ä‘á»™ng kiểm soát cần thiết tại vùng tiếp giáp, nhằm:
- Ngăn ngừa những vi phạm đối vá»›i các luáºt và quy định vá» hải quan, thuế khoá, y tế hay nháºp cÆ° trên lãnh thổ hay trong lãnh hải của mình;
- Trừng trị những vi phạm đối vá»›i các luáºt và quy định nói trên xảy ra trên lãnh thổ hoặc trong lãnh hải của mình.
Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982, Äiá»u 33 nhắc lại ná»™i dung trên nhÆ°ng cần lÆ°u ý, vá» bản chất pháp lý, vùng tiếp giáp lãnh hải được quy định bởi Công Æ°á»›c năm 1958 là má»™t phần của biển cả. Còn vùng tiếp giáp lãnh hải được quy định bởi Công Æ°á»›c năm 1982 nằm trong vùng đặc quyá»n kinh tế (sẽ xem xét sau), có quy chế của má»™t vùng sui generic (đặc biệt), không phải là má»™t vùng biển thuá»™c chủ quyá»n quốc gia và cÅ©ng không phải là vùng biển có quy chế tá»± do biển cả.
Trong vùng tiếp giáp lãnh hải, Äiá»u 303, Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982, đã mở rá»™ng quyá»n của quốc gia ven biển đối vá»›i các hiện váºt có tÃnh lịch sá» và khảo cổ. Má»i sá»± trục vá»›t các hiện váºt nà y từ đáy biển thuá»™c vùng tiếp giáp lãnh hải mà không được phép của quốc gia ven biển, Ä‘á»u được coi là vi phạm xảy ra trên lãnh thổ hoặc trong lãnh hải của quốc gia đó.
1.2.3.4. Các Vịnh
Có ba loại vịnh:
- Vịnh do bá» biển của má»™t quốc gia bao bá»c. Äiá»u 7 của Công Æ°á»›c năm 1958 và Äiá»u 10 của Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 định nghÄ©a vịnh là má»™t vùng lõm sâu rõ rệt và o đất liá»n mà chiá»u sâu của vùng lõm đó so sánh vá»›i chiá»u rá»™ng ở ngoà i cá»a của nó đến mức là nÆ°á»›c của vùng lõm đó được bá» biển bao quanh và vùng đó lõm sâu hÆ¡n là má»™t sá»± uốn cong của bá» biển. Tuy nhiên, vùng lõm đó chỉ được coi là má»™t vịnh nếu thoả mãn hai Ä‘iá»u kiện:
+ Diện tÃch của vịnh Ãt nhất cÅ©ng bằng diện tÃch má»™t ná»a hình tròn có Ä‘Æ°á»ng kÃnh là đưá»ng thẳng kẻ ngang qua cá»a và o của vùng lõm. Theo Äiá»u 10 khoản 3, diện tÃch của má»™t vùng lõm được tÃnh giữa ngấn nÆ°á»›c triá»u thấp nhất dá»c theo bá» biển của vùng lõm và đưá»ng thẳng nối liá»n các ngấn nÆ°á»›c triá»u thấp nhất ở các Ä‘iểm của cá»a và o tá»± nhiên. Nếu do có các đảo mà má»™t vùng lõm có nhiá»u cá»a và o thì ná»a hình tròn nói trên có Ä‘Æ°á»ng kÃnh bằng tổng số chiá»u dà i các Ä‘oạn thẳng cắt ngang các cá»a và o đó;
+ ÄÆ°á»ng khép cá»a và o tá»± nhiên của cá»a vịnh không vượt quá 24 hải lý. Trong trÆ°á»ng hợp ngược lại, thì cần phải vạch các Ä‘oạn cÆ¡ sở thẳng dà i 24 hải lý ở phÃa trong cá»a vịnh sao cho phÃa trong của nó có má»™t diện tÃch tối Ä‘a;
- Vịnh do bá» biển của nhiá»u quốc gia bao bá»c: má»—i quốc gia quy định lãnh hải của mình trong vịnh. Các quốc gia có thể, bằng con Ä‘Æ°á»ng thoả thuáºn hoặc do toà án, công nháºn chế Ä‘á»™ đồng sở hữu vịnh.
- Vịnh lịch sá»: má»™t vịnh được coi là lịch sá», căn cứ và o táºp quán và các phán quyết của toà án và trá»ng tà i quốc tế phải thoả mãn ba Ä‘iá»u kiện:
+ Thá»±c hiện chủ quyá»n má»™t cách thá»±c sá»± của quốc gia ven biển;
+ Thực hiện việc sỠdụng vùng biển nà y một cách liên tục, hoà bình và lâu dà i;
+ Có sá»± chấp nháºn, công khai hoặc sá»± im lặng không phản đối của các quốc gia khác, nhất là các quốc gia láng giá»ng và có quyá»n lợi tại vùng biển nà y.
1.2.3.5. Vùng đặc quyá»n kinh tế.
Là vùng biển nằm ở phÃa ngoà i lãnh hải và tiếp liá»n vá»›i lãnh hải, đặt dÆ°á»›i má»™t chế Ä‘á»™ pháp lý riêng, theo đó các quyá»n chủ quyá»n và quyá»n tà i phán của quốc gia ven biển cÅ©ng nhÆ° các quyá»n và các quyá»n tá»± do của các quốc gia khác Ä‘á»u do các quy định thÃch hợp của Công Æ°á»›c Ä‘iá»u chỉnh.
Vùng đặc quyá»n kinh tế có chiá»u rá»™ng không vượt quá 200 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải.
Bản chất pháp lý: Vùng đặc quyá»n kinh tế là má»™t chế định pháp lý má»›i, riêng biệt, lần đầu tiên được ghi nháºn trong Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982. Vùng đặc quyá»n kinh tế là má»™t vùng sui generic, trong đó quốc gia ven biển thá»±c hiện thẩm quyá»n riêng biệt của mình nhằm mục Ä‘Ãch kinh tế, được quy định bởi Công Æ°á»›c, mà không chia sẻ vá»›i các quốc gia khác. Tuy nhiên, so vá»›i thá»m lục địa, vùng đặc quyá»n kinh tế không tồn tại ipso facto and ab initio; do đó quốc gia ven biển phải yêu sách vùng nà y bằng má»™t tuyên bố Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng.
Chế Ä‘á»™ pháp lý: Trong vùng đặc quyá»n kinh tế, quốc gia ven biển có:
* Các quyá»n thuá»™c chủ quyá»n vá» việc thăm dò và khai thác, bảo tồn và quản lý các tà i nguyên thiên nhiên, sinh váºt hoặc không sinh váºt của vùng nÆ°á»›c bên trên đáy biển, của đáy biển và lòng đất dÆ°á»›i đáy biển, cÅ©ng nhÆ° vá» những hoạt Ä‘á»™ng khác nhằm thăm dò và khai thác vùng nà y vì mục Ä‘Ãch kinh tế, nhÆ° việc sản xuất năng lượng từ nÆ°á»›c, hải lÆ°u và gió.
* Quyá»n tà i phán theo đúng những quy định thÃch hợp của Công Æ°á»›c vá» việc:
i. Lắp đặt và sỠdụng các đảo nhân tạo, các thiết bị và công trình;
ii. Nghiên cứu khoa há»c vá» biển;
iii. Bảo vệ và gìn giữ môi trÆ°á»ng biển.
* Các quyá»n và nghÄ©a vụ khác do Công Æ°á»›c quy định.
Trong vùng đặc quyá»n kinh tế, tất cả các quốc gia, dù có biển hay không có biển, Ä‘á»u được hưởng các quyá»n tá»± do hà ng hải và hà ng không, quyá»n tá»± do đặt dây cáp và ống dẫn ngầm, cÅ©ng nhÆ° quyá»n tá»± do sá» dụng biển và o các mục Ä‘Ãch khác hợp pháp vá» mặt quốc tế và gắn liá»n vá»›i việc thá»±c hiện các quyá»n tá»± do nà y và phù hợp vá»›i các quy định khác của Công Æ°á»›c, nhất là trong khuôn khổ việc khai thác các tà u thuyá»n, phÆ°Æ¡ng tiện bay và dây cáp, ống dẫn ngầm.
Quốc gia ven biển quản lý các tà i nguyên trong vùng đặc quyá»n kinh tế:
- Äối vá»›i các tà i nguyên không sinh váºt, quốc gia ven biển tá»± khai thác hoặc cho phép quốc gia khác khai thác cho mình, đặt dÆ°á»›i quyá»n kiểm soát của mình;
- Äối vá»›i các tà i nguyên sinh váºt, quốc gia ven biển tá»± định ra tổng khối lượng có thể đánh bắt được, tá»± đánh giá khả năng thá»±c tế của mình trong việc khai thác các tà i nguyên sinh váºt biển và ấn định số dÆ° của quốc gia ven biển cho phép các quốc gia khác, thông qua các Ä‘iá»u Æ°á»›c hoặc những thoả thuáºn liên quan, khai thác số dÆ° của khối lượng cho phép đánh bắt nà y, có Æ°u tiên cho các quốc gia không có biển hoặc các quốc gia bất lợi vá» mặt địa lý.
Ngoà i ra, quốc gia ven biển có nghÄ©a vụ thi hà nh các biện pháp thÃch hợp vá» bảo tồn và quản lý, nhằm là m cho việc duy trì các nguồn lợi sinh váºt trong vùng đặc quyá»n kinh tế của mình khá»i bị ảnh hưởng do khai thác quá mức. Công Æ°á»›c Luáºt biển năm 1982 có ghi nháºn má»™t loạt Ä‘iá»u khoản cụ thể quy định các quyá»n và nghÄ©a vụ của các quốc gia ven biển và các quốc gia khác trong việc bảo tồn các loà i sinh váºt biển cụ thể nhÆ°: các loà i cá di cÆ° xa; các loà i có vú ở biển; các Ä‘Ã n cá và o sông sinh sản; các loà i cá ra biển sinh sản; các loà i định cÆ°.
1.2.3.6. Thá»m lục địa.
Äịnh nghÄ©a và ranh giá»›i thá»m lục địa
Công Æ°á»›c GiÆ¡nevÆ¡ năm 1958 vá» thá»m lục địa định nghÄ©a thá»m lục địa là vùng đáy biển và lòng đất dÆ°á»›i đáy biển nằm bên ngoà i lãnh hải của quốc gia ven biển, trên phần kéo dà i tá»± nhiên của lãnh thổ đất liá»n của quốc gia nà y và có ranh giá»›i ngoà i được xác định bởi hai tiêu chuẩn:
- Tiêu chuẩn độ sâu: 200 m - một tiêu chuẩn ấn định;
- Tiêu chuẩn khả năng khai thác - má»™t tiêu chuẩn Ä‘á»™ng, mâu thuẫn vá»›i tiêu chuẩn trên và chỉ phụ thuá»™c và o trình Ä‘á»™ kỹ thuáºt khai thác thá»m lục địa của quốc gia ven biển. Nó tạo ra sá»± bất bình đẳng giữa các quốc gia.
Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 định nghÄ©a thá»m lục địa là vùng đáy biển và lòng đất dÆ°á»›i đáy biển nằm bên ngoà i lãnh hải của quốc gia ven biển, trên phần kéo dà i tá»± nhiên của lãnh thổ đất liá»n của quốc gia nà y cho đến bá» ngoà i của rìa lục địa, hoặc đến cách Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải 200 hải lý, khi bá» ngoà i của rìa lục địa của quốc gia nà y ở khoảng cách gần hÆ¡n. Trong trÆ°á»ng hợp khi bá» ngoà i của rìa lục địa của má»™t quốc gia ven biển kéo dà i tá»± nhiên vượt quá khoảng cách 200 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở; quốc gia ven biển nà y có thể xác định ranh giá»›i ngoà i của thá»m lục địa của mình tá»›i má»™t khoảng cách không vượt quá 350 hải lý tÃnh từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở hoặc cách Ä‘Æ°á»ng đẳng sâu 2.500 m má»™t khoảng cách không vượt quá 100 hải lý, vá»›i Ä‘iá»u kiện tuân thủ các quy định cụ thể vá» việc xác định ranh giá»›i ngoà i của thá»m lục địa trong Công Æ°á»›c Luáºt biển năm 1982 và phù hợp vá»›i các kiến nghị của Uá»· ban Ranh giá»›i thá»m lục địa được thà nh láºp trên cÆ¡ sở Phụ lục II của Công Æ°á»›c.
Chế Ä‘á»™ pháp lý của thá»m lục địa
- Quốc gia ven biển thá»±c hiện các quyá»n thuá»™c chủ quyá»n đối vá»›i thá»m lục địa vá» mặt thăm dò và khai thác tà i nguyên thiên nhiên của mình;
- Những quyá»n chủ quyá»n của quốc gia ven biển đối vá»›i thá»m lục địa của mình là những đặc quyá»n, nghÄ©a là nếu quốc gia ven biển nà y không thăm dò thá»m lục địa hay không khai thác tà i nguyên thiên nhiên của thá»m lục địa (bao gồm các tà i nguyên không sinh váºt và các tà i nguyên sinh váºt thuá»™c loà i định cÆ°), thì không ai có quyá»n tiến hà nh các hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° váºy, nếu không có sá»± thoả thuáºn rõ rà ng của các quốc gia đó;
- Các quyá»n của quốc gia ven biển đối vá»›i thá»m lục địa không phụ thuá»™c và o sá»± chiếm hữu tháºt sá»± hay danh nghÄ©a, cÅ©ng nhÆ° và o bất cứ tuyên bố rõ rà ng nà o. Các quyá»n nà y tồn tại má»™t cách ipso facto and ab initio.
- Tất cả các quốc gia Ä‘á»u có quyá»n lắp đặt các dây cáp và ống dẫn ngầm ở thá»m lục địa. Quốc gia đặt cáp hoặc ống dẫn ngầm phải thoả thuáºn vá»›i quốc gia ven biển vá» tuyến Ä‘Æ°á»ng Ä‘i của ống dẫn hoặc cáp;
- Khi quốc gia ven biển tiến hà nh khai thác thá»m lục địa ngoà i 200 hải lý kể từ Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ sở dùng để tÃnh chiá»u rá»™ng lãnh hải thì phải có má»™t khoản đóng góp theo quy định của Công Æ°á»›c;
- Các quyá»n của quốc gia ven biển đối vá»›i thá»m lục địa không đụng chạm đến chế Ä‘á»™ pháp lý của vùng nÆ°á»›c ở phÃa trên hay của vùng trá»i trên vùng nÆ°á»›c nà y;
- Việc quốc gia ven biển thá»±c hiện các quyá»n của mình đối vá»›i thá»m lục địa không được gây thiệt hại đến hà ng hải hay các quyá»n và các tá»± do khác của các quốc gia khác đã được Công Æ°á»›c thừa nháºn, cÅ©ng không được cản trở việc thá»±c hiện các quyá»n nà y má»™t cách không thể biện bạch được;
- Quốc gia ven biển có đặc quyá»n cho phép và quy định việc khoan ở thá»m lục địa bất kỳ và o mục Ä‘Ãch gì.
1.2.4. Chế Ä‘á»™ pháp lý của các vùng biển nằm ngoà i phạm vi chủ quyá»n và quyá»n tà i phán của quốc gia ven biển
1.2.4.1. Biển cả
Là vùng biển nằm ngoà i các vùng biển thuá»™c phạm vi chủ quyá»n và quyá»n tà i phán quốc gia của các quốc gia ven biển. Thuáºt ngữ biển cả chỉ áp dụng vá»›i cá»™t nÆ°á»›c bên trên đáy và lòng đất đáy đại dÆ°Æ¡ng.
Biển cả được để ngá» cho tất cả các quốc gia, dù là những quốc gia có biển hay không có biển. Trong vùng biển nà y, tất cả các quốc gia Ä‘á»u được hưởng các tá»± do, nhÆ°:
- Tự do hà ng hải;
- Tự do hà ng không;
- Tự do đặt các dây cáp và ống dẫn ngầm;
- Tá»± do xây dá»±ng các đảo nhân tạo và các thiết bị khác được pháp luáºt cho phép;
- Tự do đánh bắt hải sản;
- Tá»± do nghiên cứu khoa há»c...
Các quốc gia thá»±c hiện các quyá»n tá»± do biển cả trên cÆ¡ sở tôn trá»ng và lÆ°u ý tá»›i lợi Ãch của cá»™ng đồng quốc tế.
Äể đảm bảo tráºt tá»±, an toà n cho các hoạt Ä‘á»™ng ở biển cả và bảo tồn tà i nguyên sinh váºt ở biển cả, Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982 ghi nháºn má»™t loạt những quy định vá»:
- Quy chế pháp lý đối vá»›i các loại tà u thuyá»n hoạt Ä‘á»™ng ở biển cả; quyá»n và nghÄ©a vụ của quốc gia có tà u đối vá»›i tà u thuyá»n hoạt Ä‘á»™ng ở biển cả;
- Việc ngăn chặn và cấm các hoạt Ä‘á»™ng chuyên chở nô lệ, buôn bán bất hợp pháp ma tuý và các chất kÃch thÃch, cÆ°á»›p biển, phát sóng truyá»n thanh, truyá»n hình bất hợp pháp từ biển cả hÆ°á»›ng và o đất liá»n;
- Sá»± hợp tác giữa các quốc gia trong việc khai thác, bảo tồn và quản lý tà i nguyên sinh váºt ở biển cả.
Ngoà i ra, cần chú ý đến quyá»n khám xét và quyá»n truy Ä‘uổi tà u thuyá»n nÆ°á»›c ngoà i trong biển cả.
1.2.4.2. Äáy đại Ä‘Æ°Æ¡ng
Là đáy biển và lòng đất dÆ°á»›i đáy biển nằm bên ngoà i các vùng biển thuá»™c quyá»n tà i phán quốc gia, được gá»i là Vùng theo quy định Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982.
- Vùng và tà i nguyên của Vùng bao gồm các tà i nguyên khoáng sản ở thể rắn, lá»ng hoặc khÃ, kể cả các khối Ä‘a kim nằm ở đáy đại dÆ°Æ¡ng và trong lòng đất dÆ°á»›i đáy - là di sản chung của nhân loại;
- Việc thăm dò, khai thác tà i nguyên của Vùng được tiến hà nh thông qua má»™t tổ chức quốc tế, gá»i là CÆ¡ quan quyá»n lá»±c quốc tế (ta quen gá»i là CÆ¡ quan quyá»n lá»±c Äáy đại dÆ°Æ¡ng). CÆ¡ quan quyá»n lá»±c quốc tế bảo đảm việc phân chia công bằng, trên cÆ¡ sở không phân biệt đối xá», những lợi Ãch tà i chÃnh và các lợi Ãch kinh tế khác do những hoạt Ä‘á»™ng tiến hà nh trong Vùng thông qua bá»™ máy của mình;
- CÆ¡ quan quyá»n lá»±c có quyá»n định ra các quy tắc, quy định và thủ tục thÃch hợp cho việc sá» dụng Vùng và o mục Ä‘Ãch hoà bình, ngăn ngừa, hạn chế và chế ngá»± ô nhiá»…m môi trÆ°á»ng biển, bảo vệ sá»± sống của con ngÆ°á»i, bảo vệ và bảo tồn các tà i nguyên thiên nhiên của Vùng, phòng ngừa những thiệt hại đối vá»›i hệ Ä‘á»™ng váºt và hệ thá»±c váºt.
1.2.5. Quyá»n và nghÄ©a vụ của các quốc gia không có biển
Các quốc gia không có biển có quyá»n Ä‘i ra biển và đi từ biển và o để thá»±c hiện các quyá»n mà những quốc gia nà y được hưởng theo Công Æ°á»›c của Liên Hợp quốc vá» Luáºt biển năm 1982, kể cả các quyá»n liên quan tá»›i tá»± do trên biển cả và liên quan đến những lợi Ãch phát sinh từ chế Ä‘á»™ di sản chung của nhân loại;
Các quốc gia không có biển thá»±c hiện quyá»n Ä‘i ra biển thông qua những thoả thuáºn trá»±c tiếp, phân khu vá»±c hay khu vá»±c vá»›i quốc gia láng giá»ng có biển - được gá»i là quốc gia quá cảnh;
Quốc gia quá cảnh có quyá»n định ra má»i biện pháp cần thiết để đảm bảo rằng các quyá»n và các Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi được quy định trong Công Æ°á»›c vì lợi Ãch của quốc gia không có biển không há» dụng chạm đến các quyển lợi chÃnh đáng của quốc gia quá cảnh. |