Vietnamese-VNFrench (Fr)简体中文English (United Kingdom)

Khoa Lịch Sử
Bạn biết quá khứ, bạn hiểu hiện tại, bạn tiên đoán tương lai
 

 
NghÄ© vá» má»™t triá»u đại PDF æ‰“å° E-mail
周日, 2011年 01月 16日 14:29

Lịch sá»­ phổ quát trên thế giá»›i thá»i quân chủ gắn liá»n vá»›i các triá»u đại trên lãnh thổ má»™t quốc gia, cho dù lãnh thổ quốc gia thá»i xÆ°a cÅ©ng không định hình, biên giá»›i tách nhập vô lÆ°á»ng. Lịch sá»­ nÆ°á»›c ta cÅ©ng vậy.

Từ cuối thế ká»· 18, nhà Tây SÆ¡n hình thành sau cuá»™c nổi dậy ở Äàng Trong, đánh bật Chúa Nguyá»…n khá»i Äàng Trong, rồi Ä‘em quân ra Bắc dẹp luôn Chúa Trịnh ở Äàng Ngoài, tiếp tục phò Lê đặt ná»n tảng cho sá»± nhất thống sÆ¡n hà và khẳng định chủ quyá»n bằng hai cuá»™c chiến tranh chống xâm lăng (quân Xiêm ở Nam Bá»™ và quân Thanh ở Bắc Bá»™). Äánh bại Trịnh - Nguyá»…n, từng xÆ°ng ngôi Hoàng đế Quang Trung, nhÆ°ng Nguyá»…n Huệ của Tây SÆ¡n vẫn phò vua Lê, lại còn làm rể vua Lê cho thấy ý chí thống nhất quốc gia còn cao hÆ¡n cả quyá»n lá»±c chính trị. Äó là má»™t bản lÄ©nh đặc sắc của dân tá»™c ta.

Sau cái chết Ä‘á»™t ngá»™t của Vua Quang Trung, nhà Tây SÆ¡n vấp phải trận phục thù của Chúa Nguyá»…n để rồi bị tiêu diệt hoàn toàn. Tuy nhiên, trong thất bại có cả sá»± suy thoái của chính triá»u đại ấy. Sau khi Nguyá»…n Huệ qua Ä‘á»i, ná»™i bá»™ nhà Tây SÆ¡n rÆ¡i vào cảnh phân ly, huynh đệ tÆ°Æ¡ng tàn. Kể từ đó (1802), Nguyá»…n Ãnh của nhà Nguyá»…n lên ngôi (Vua Gia Long) đã xác lập chủ quyá»n cai trị trên toàn bá»™ lãnh thổ. Năm 1804, triá»u Nguyá»…n nhận sắc phong của Hoàng đế nhà Thanh để đặt tên nÆ°á»›c ta là Việt Nam.

Nói vá» nhà Nguyá»…n sau khi bị đại bại, để mong giành lại quyá»n lá»±c từ nhà Tây SÆ¡n, Nguyá»…n Ãnh sẵn sàng gá»­i con trai cho cố đạo để qua Pháp, qua Xiêm cầu viện quân can thiệp đánh nhà Tây SÆ¡n. Äiá»u đó cho thấy tham vá»ng muốn giành quyá»n lá»±c của ngÆ°á»i đứng đầu thế lá»±c dòng há» này. Cho dù Hiệp Æ°á»›c Versailles không thá»±c thi vì cách mạng đã nổi lên ở Pháp và đại quân xâm lược đại bại ở Rạch Gầm Xoài Mút. Äiá»u đó là má»™t vết nhÆ¡ không gá»™t được trong lịch sá»­ của triá»u đại này. NhÆ°ng cái biện chứng của Ä‘á»i sống là chính lợi ích của triá»u đại này khi cầm quyá»n lại góp phần củng cố thành quả của cái triá»u đại mà nó vừa tiêu diệt, vừa kế vị. Mà thành quả quan trá»ng nhất là má»™t dải giang sÆ¡n đã quy vá» má»™t mối, nhÆ°ng còn rất má»ng manh và chứa Ä‘á»±ng những mầm phân liệt mà chính nhà Tây SÆ¡n buổi thoái trào là má»™t Ä‘iển hình. GiỠđây, biểu tượng chính thống của Vua Lê không còn nữa, trách nhiệm củng cố sức mạnh của quốc gia, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và chấn hÆ°ng ná»n kinh tế đất nÆ°á»›c là má»™t tiêu chí để đánh giá má»™t triá»u đại trong thá»i bình.

Triá»u Nguyá»…n có chừng 6 thập ká»· tồn tại nhÆ° má»™t quốc gia tá»± chủ (1802-1858) và chừng 3 thập ká»· thá»­ thách (1858-1888) trong cuá»™c chiến tranh giữ nÆ°á»›c. Không thể phủ nhận vai trò của triá»u Nguyá»…n qua các Ä‘á»i Vua từ Gia Long, Minh Mạng đến Thiệu Trị và cả má»™t phần Tá»± Äức cho đến trÆ°á»›c khi bị mất nÆ°á»›c hoàn toàn. Trong ngót 60 năm, chúng ta không thể không ghi nhận những năng lá»±c đã được kế thừa từ thá»i các chúa Nguyá»…n trong việc trị nÆ°á»›c và dá»±ng nÆ°á»›c… Việc dá»i đô vào Huế có thể làm tổn thÆ°Æ¡ng tá»›i tâm thức nặng lòng vá»›i Thăng Long ngàn năm văn hiến, nhÆ°ng đó là má»™t sá»± lá»±a chá»n có lý do lịch sá»­ khi đất nÆ°á»›c đã dài rá»™ng mà nhu cầu phải xây dá»±ng má»™t chế Ä‘á»™ tập quyá»n là cần thiết. Không chỉ Vua Gia Long, mà ngay cả Vua Quang Trung cÅ©ng chá»n Phú Xuân ở trung Ä‘á»™ bản đồ hành chính quốc gia làm kinh đô. Má»™t triá»u đại đủ năng lá»±c tổ chức kiểm kê và vẽ bản đồ toàn bá»™ ruá»™ng đất quốc gia, nguồn tÆ° liệu sản xuất hàng đầu thành những pho địa bạ khiến giá»›i thá»±c dân sau này phải nể phục, chứng minh trình Ä‘á»™ quản lý đáng khâm phục của ngÆ°á»i xÆ°a. Má»™t bá»™ máy quan lại có hiện tượng Ä‘á»i nào cÅ©ng có là tham nhÅ©ng, nhÆ°ng chỉ má»™t Nguyá»…n Công Trứ trong thá»i gian rất ngắn có thể khai hoang lập ra 2 huyện Tiá»n Hải và Kim SÆ¡n đến ngày nay vẫn trù phú và phát triển ra biển cả, má»™t Thoại Ngá»c Hầu vá»›i con kênh VÄ©nh Tế đủ thấy tài năng và tầm nhìn của ngÆ°á»i xÆ°a. à thức đối vá»›i chủ quyá»n ngoài đại dÆ°Æ¡ng cÅ©ng từ thá»i các chúa Nguyá»…n xây dá»±ng các Ä‘á»™i Hoàng Sa để xác lập chủ quyá»n tại những quần đảo xa xôi ấy vẫn được triá»u Nguyá»…n phát huy. Các bá»™ sá»­ do Quốc sá»­ quán chủ biên cho thấy tính chuẩn má»±c và năng lá»±c tổ chức biên soạn quy củ mà giá»›i sá»­ há»c hiện đại chÆ°a làm nổi. Ứng xá»­ ngoại giao vá»›i Trung Hoa cÅ©ng nhÆ° các lân bang cho thấy triá»u đại này vẫn đủ sá»± tỉnh táo để tránh được những sai lầm...

Câu thÆ¡ mà Vua Gia Long tá»± tay làm và được khắc trong chính thất của Äiện Thái Hòa: “Văn hiến thiên niên quốc/ Xa thÆ° vạn lý đồ/ Hồng Bàng khai tịch hậu/ Nam phục nhất ÄÆ°á»ng Ngu'' (tạm dịch: NÆ°á»›c ngàn năm văn hiến/ Vạn dặm má»™t sÆ¡n hà/ Từ Hồng Bàng mở nÆ°á»›c/ Thịnh trị nÆ°á»›c Nam ta), đáng được coi là tuyên ngôn cho triá»u đại vào thá»i Ä‘iểm đó có má»™t vị thế Ä‘Æ°á»ng hoàng trong khu vá»±c và trong giao tiếp vá»›i các nÆ°á»›c lá»›n.

Cho dù trong sá»­ viết nhiá»u đến những năm lụt lá»™i, đói kém dẫn đến những cuá»™c nổi dậy của nông dân, dẫn đến những cuá»™c đàn áp của triá»u đình; và trong sá»­ sách cÅ©ng nhÆ° dân gian Ä‘á»u nói đến những tham quan ô lại trong bá»™ máy cai trị... nhÆ°ng những cái đó là thuá»™c tính của má»i chế Ä‘á»™ khi ngÆ°á»i dân chÆ°a được làm chủ xã há»™i và cuá»™c sống của mình.

Tất cả sá»± bất cập của triá»u đại đó là lúc phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i má»™t "thế giá»›i ngoài Trung Hoa" chÆ°a từng gặp, lại vào lúc chủ nghÄ©a thá»±c dân bành trÆ°á»›ng, những bất cập của má»™t ná»n văn hiến chÆ°a khi nào há»™i nhập vá»›i má»™t thế giá»›i má»›i mẻ nhÆ° phÆ°Æ¡ng Tây, khiến nó bế tắc không giữ vững được quyá»n tá»± chủ nhÆ° Xiêm và cao hÆ¡n nhÆ° Nhật chẳng những duy tân tá»± cÆ°á»ng mà còn vÆ°Æ¡n tá»›i vị thế má»™t cÆ°á»ng quốc ngang ngá»­a vá»›i các quốc gia phát triển phÆ°Æ¡ng Tây.

Kết cục của triá»u Nguyá»…n có thể gá»i là sá»± đầu hàng để mất nÆ°á»›c. NhÆ°ng đừng quá lá»i coi đó là sá»± bán nÆ°á»›c vì không thể không nói đến gần 20 năm phản kháng chống xâm lược không chỉ của dân chúng mà cả triá»u đình. Những cuá»™c chiến đấu dÅ©ng mãnh của quan quân triá»u đình cùng nhân dân trên cá»­a biển SÆ¡n Trà, trên thành Äiện Hải, của quân dân Nam Bá»™ trên chiến lÅ©y Kỳ Hoà, trên cổng thành Cá»­a Bắc Hà Ná»™i vá»›i cái chết anh hùng của hai vị Tổng đốc thành Hà Ná»™i là Nguyá»…n Tri PhÆ°Æ¡ng và Hoàng Diệu là bằng chứng...

Trách nhiệm để mất nÆ°á»›c là Ä‘iá»u được khẳng định mà chính Vua Tá»± Äức cÅ©ng tá»± phán trong tấm bia trên Khiêm Lăng vì sá»± bất lá»±c của mình, cách tá»± chết của Thượng thÆ° Phan Thanh Giản… và sau này sá»± hy sinh ngai vàng để mÆ°u phục hận của ba triá»u vua Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân cÅ©ng là cách nhận trách nhiệm của những ngÆ°á»i đứng đầu triá»u Nguyá»…n. Rồi ngay cả ứng xá»­ thức thá»i dù ngắn ngủi của Vua Bảo Äại trÆ°á»›c cao trào Cách mạng mùa Thu 1945, vừa là sá»± biểu hiện vá» trách nhiệm, nhÆ°ng cÅ©ng là sá»± minh chứng để làm sáng tá» rằng triá»u đại ấy có bán nÆ°á»›c hay không trong má»™t tấn bi kịch của sá»± lá»±a chá»n?

Äánh giá triá»u Nguyá»…n thÆ°á»ng đứng trÆ°á»›c hai lá»±a chá»n: quan Ä‘iểm dân tá»™c và giai cấp. Trong thá»i kỳ cả nÆ°á»›c phải tiến hành cuá»™c chiến tranh giải phóng vô cùng gian khổ, hai quan Ä‘iểm này có thể thống nhất vá»›i nhau trong mục tiêu "phản đế, phản phong". Chúng ta chứng kiến trong giai Ä‘oạn lịch sá»­ đầy máu lá»­a này, những hậu duệ trong hoàng tá»™c triá»u Nguyá»…n có rất nhiá»u ngÆ°á»i sẵn sàng nén ná»—i niá»m riêng của gia đình, dòng hỠđể tận tâm phục vụ đại nghÄ©a.

NhÆ°ng khi đất nÆ°á»›c đã Ä‘á»™c lập thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên phải "đổi má»›i tÆ° duy", cho nên việc đánh giá những vấn Ä‘á» lịch sá»­ nói chung, triá»u Nguyá»…n nói riêng là nhu cầu của cuá»™c sống, kể cả của ná»n chính trị lấy Ä‘oàn kết toàn dân là mục tiêu tối thượng. Những gì Ä‘ang diá»…n ra trong má»™t quá trình lâu dài đồng hành vá»›i quá trình Äổi má»›i của đất nÆ°á»›c mà cao Ä‘iểm là cuá»™c há»™i thảo vừa qua tại Thanh Hoá, nó chỉ là phản ánh của tính biện chứng của Ä‘á»i sống chứ chẳng có gì là Ä‘á»™t biến hay "quay ngoắt" nhÆ° má»™t vài bình luận.

Sá»­ há»c không thể thoát ly khá»i chính trị, dù tính khách quan là má»™t lợi khí và cÅ©ng là khao khát mong đạt tá»›i của những ngÆ°á»i làm sá»­ há»c. Mục tiêu đại Ä‘oàn kết dân tá»™c, phát huy những bài há»c lịch sá»­ để bảo vệ chủ quyá»n toàn vẹn của quốc gia, để thúc đẩy há»™i nhập và phát triển đòi há»i lịch sá»­ cÅ©ng nhÆ° con tàu, đôi khi phải bẻ "ghi" để nó đến được bến bá» tốt đẹp gắn vá»›i tiá»n đồ quốc gia và lợi ích dân tá»™c mà ở đó cÅ©ng chứa Ä‘á»±ng cả lẽ phải và sá»± công bằng.

DÆ°Æ¡ng Trung Quốc (Tổng thÆ° ký Há»™i Khoa há»c Lịch sá»­ Việt Nam

http://www.tgvn.com.vn/printContent.aspx?ID=5045

 


 Äăng Nhập 




bogddt 1275359403_Portfolio 1275359468_Book 1275359498_adept_installer  hanhchinh
Tuyển Sinh
 Tuyển Dụng
 Giáo Trình
 ThÆ° Viện Phần Má»m
Góc Cao Há»c