Rối loạn tăng động giảm chú ý

Rối loạn tăng động giảm chú ý (tiếng Anh: Attention-deficit hyperactivity disorder-ADHD) là một trong những rối loạn phát triển thường gặp ở trẻ em, đặc điểm chung của ADHD là những hành vi hiếu động quá mức đi kèm sự suy giảm khả năng chú ý. Căn bệnh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng học tập và gây khó khăn trong quan hệ với mọi người.

Theo thống kê cứ 100 trẻ thì có từ 3 đến 5 trẻ mắc rối loạn này với một số triệu chứng bắt đầu trước tuổi lên 7. Tỷ lệ trên toàn cầu cho trẻ em vào khoảng 5% và thay đổi trong biên độ tương đối rộng do còn tùy thuộc vào phương pháp tiến hành trong nghiên cứu[2. Lứa tuổi hay mắc là từ 8 đến 11, trẻ trai có khả năng mắc cao gấp 3 lần trẻ gái, khi trưởng thành bệnh có xu hướng giảm, ở tuổi 20 tỉ lệ mắc còn chừng 1% và ở tuổi trung niên là 0,5%. Còn ở Việt Nam theo một nghiên cứu tương đối quy mô trên 1.594 học sinh ở hai trường tiểu học tại Hà Nội cho thấy tỷ lệ mắc bệnh là 3,01% .

Tiêu chuẩn chẩn đoán 

Tiêu chuẩn chẩn đoán của DSM:

I. Có tiêu chuẩn A hoặc B

A. Tồn tại ít nhất 6 triệu chứng giảm chú ý trong thời gian tối thiểu là 6 tháng, đến độ không thích nghi và không phù hợp với trình độ phát triển:

1. Thường không thể tập trung chú ý nhiều vào các chi tiết hoặc phạm phải những lỗi lầm do bất cẩn trong học tập, làm việc hoặc trong các hoạt động khác.
2. Thường khó khăn trong việc duy trì khả năng chú ý trong công việc hoặc vui chơi.
3. Thường có vẻ không lắng nghe người khác khi nói chuyện trực tiếp.
4. Thường không tuân theo những hướng dẫn hoặc không thể hoàn tất bài vở ở trường, công việc nhà, hoặc các trách nhiệm nơi làm việc (không phải do hành vi chống đối hoặc không có khả năng hiểu hướng dẫn).
5. Thường khó khăn khi tiến hành các hoạt động cần tính tổ chức.
6. Thường né tránh, không thích, hoặc miễn cưỡng tham gia các công việc đòi hỏi sự cố gắng tinh thần trong thời gian dài (như làm bài tập ở trường hoặc bài tập về nhà).
7. Thường để thất lạc những vật dụng cần để làm việc hoặc vui chơi (đồ chơi, dụng cụ học tập, bút chì, sách vở).
8. Thường dễ dàng bị phân tâm bởi các kích thích bên ngoài.
9. Thường quên làm các công việc hằng ngày.

B.Tồn tại ít nhất 6 triệu chứng tăng động-bồng bột trong thời gian ít nhất là 6 tháng, đến độ không thích nghi và không phù hợp với trình độ phát triển:

• Tăng động:

1. Tay chân ngọ nguậy, hay vặn vẹo khi ngồi.
2. Thường rời bỏ chỗ ngồi trong các tình huống đòi hỏi phải ngồi yên.
3. Thường chạy nhảy hoặc leo trèo quá mức trong những tình huống không thích hợp (ở thiếu niên và người lớn, điều này có thể giới hạn ở mức họ cảm giác bồn chồn).
4. Thường khó tham gia những trò chơi hoặc hoạt động giải trí chỉ cần các hoạt động nhẹ nhàng.
5. Thường luôn di chuyển hoặc hành động như thể “đang lái môtô”.
6. Thường nói quá nhiều.

• Bồng bột:

1. Thường buột miệng trả lời khi người khác chưa hỏi xong.
2. Thường khó chờ đợi đến lượt mình.
3. Thường làm gián đoạn hoặc quấy rầy người khác (xen vào các cuộc nói chuyện hoặc các trò chơi).

II. Một số triệu chứng tăng động - bồng bột hoặc triệu chứng giảm chú ý gây ra suy giảm chức năng xuất hiện trước 7 tuổi.

III. Tình trạng giảm chức năng do các triệu chứng này được thấy hiện diện trong ít nhất 2 môi trường khác nhau (ở trường, ở nơi làm việc, hoặc ở nhà).

IV. Phải có bằng chứng rõ ràng về tình trạng suy giảm chức năng đáng kể về các mặt xã hội, học tập và công việc.

V.Các triệu chứng không xảy ra đồng thời với rối loạn phát triển lan tỏa, tâm thần phân liệt. Các triệu chứng cũng không được phù hợp hơn với các rối loạn tinh thần khác như rối loạn khí sắc, rối loạn lo âu, rối loạn nhân cách.

Triệu chứng giảm chú ý, tăng động, bồng bột liên quan đến việc sử dụng thuốc (như thuốc giãn phế quản, isoniazide, akathisia lấy từ các neuroleptics) ở những trẻ dưới 7 tuổi không được chẩn đoán là ADHD, thay vào đó nên được chẩn đoán là các rối loạn liên quan hóa chất không đặc hiệu (other substance-related disorders not otherwise specified).

Các phân nhóm

Đa số người có rối loạn này thể hiện đồng thời cả triệu chứng tăng động và giảm chú ý, nhưng một số khác lại trội hơn mặt nào đó, để chi tiết, các nhà chuyên môn phân ra làm 3 loại dựa trên biểu hiện trội trong thời gian 6 tháng qua[1]:

• 314.04 Rối loạn tăng động giảm chú ý - Dạng phối hợp: Nếu có ít nhất 6 triệu chứng giảm chú ý hoặc ít nhất 6 triệu chứng tăng động bồng bột tồn tại trong một thời gian ít nhất là 6 tháng. Hầu hết những trẻ em và thiếu niên có rối loạn này đều thuộc dạng phối hợp. Người ta chưa biết ở người lớn có tình trạng tương tự như vậy hay không.

• 314.00 Rối loạn tăng động giảm chú ý - Dạng trội về giảm chú ý: Nếu có ít nhất 6 triệu chứng giảm chú ý nhưng lại phải có chưa đến 6 triệu chứng về tăng động bồng bột tồn tại trong một thời gian ít nhất là 6 tháng.

• 314.01 Rối loạn tăng động giảm chú ý - Dạng trội về tăng động bồng bột: Nếu có ít nhất 6 triệu chứng về tăng động bồng bột nhưng lại phải có chưa đến 6 triệu chứng về giảm chú ý tồn tại trong thời gian ít nhất là 6 tháng. Sự giảm chú ý có thể vẫn còn là một đặc tính lâm sàng rõ rệt trong những trường hợp như thế.

Đánh giá

• Nếu các triệu chứng lâm sàng vẫn tồn tại nhưng không thỏa mãn đầy đủ những tiêu chuẩn chẩn đoán (thời gian trước đó người bệnh vẫn thỏa mãn), việc định bệnh thích hợp trong trường hợp này là rối loạn tăng động giảm chú ý - dạng thuyên giảm một phần (ADHD, In partial remission).
• Nếu các triệu chứng của người bệnh không thỏa mãn đầy đủ các tiêu chuẩn để chẩn đoán loại rối loạn này và không rõ là các tiêu chuẩn này trước đó có được thỏa mãn hay không, nên chẩn đoán là ADHD không đặc hiệu (ADHD not otherwise specified).

Nguồn: http://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BB%91i_lo%E1%BA%A1n_t%C4%83ng_%C4%91%E1%BB%99ng_gi%E1%BA%A3m_ch%C3%BA_%C3%BD

Các Vấn Đề Học Tập: Giáo Dục và Sức Khỏe Tâm Thần

Tại sao Con Tôi Lại Gặp Rắc Rối ở Trường?

Trẻ em học kém ở trường có thể có vấn đề về sức khỏe thể chất hoặc tâm thần, mắc chứng khuyết tật về nhận thức hoặc gặp phải cả ba vấn đề này.

Các Vấn Đề Này Có Thể Ảnh Hưởng tới Việc Học Tập của Con Tôi Như Thế Nào?

Vấn đề về sức khỏe thể chất, thí dụ như suy giảm thị lực hoặc thính giác có thể gây trở ngại tới việc học tập.

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần (cảm xúc hoặc hành vi) ví dụ như Chứng Rối Loạn Quá Hiếu Động/Thiếu Tập Trung Chú Ý, Rối Loạn Cảm Xúc Lo Âu, Rối Loạn Tâm Trạng hoặc Rối Loạn Ăn Uống có thể khiến trẻ em khó học tập tốt. Xin xem tờ thông tin Các Bệnh Tâm Thần ở Trẻ Em để biết thêm chi tiết.

Các Chứng Rối Loạn Nhận Thức gây cản trở khả năng nhận thức, ghi nhớ và/hoặc truyền đạt những kiến thức mà các em được dạy.

Việc gặp một vấn đề trong lĩnh lực này có thể khiến đứa trẻ gặp khó khăn trong lĩnh vực khác. Ví dụ, nếu đứa trẻ có thính giác kém (vấn đề sức khỏe) hoặc chứng khó đọc (một chứng khuyết tật về nhận thức), em có thể trở nên lo âu (vấn đề sức khỏe tâm thần).

Các Chứng Khuyết Tật về Nhận Thức là gì?

Một đứa trẻ yếu về một hoặc nhiều kỹ năng cần thiết để học tập có thể gặp tình trạng khuyết tật về nhận thức. Tình trạng khuyết tật về nhận thức có thể khiến đứa trẻ kém hơn các bạn bè cùng tuổi, cùng lớp và cùng trình độ trí tuệ ở trường. Những trẻ em rất thông minh có thể gặp các chứng khuyết tật về nhận thức. Những trẻ em gặp chứng khuyết tật về nhận thức đôi khi bị nhầm là ngu đần hoặc lười biếng.

Một Số Dấu Hiệu của Chứng Khuyết Tật về Nhận Thức

• Gặp khó khăn với các kỹ năng đọc, viết hoặc làm toán
• Đảo ngược chữ cái hoặc chữ số
• Lo lắng và nản chí trong học tập
• Bỏ học và bỏ các tiết học
• Tụt hậu hoặc học đúp
• Bị các giáo viên báo cáo những vấn đề về hành vi

Nguyên Nhân Nào Dẫn Tới Các Chứng Khuyết Tật về Nhận Thức?

Hiện tại người ta vẫn chưa biết nguyên nhân chính xác gây ra đa số các chứng khuyết tật về nhận thức. In general, they result from a combination of genetic and other biological factors, and nurturing and other environmental factors.

Nếu Con Tôi Gặp Các Vấn Đề Khó Khăn trong Học Tập, Cách Nào Sẽ Hữu Ích?

Một đứa trẻ gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần có thể cần các dịch vụ sức khỏe tâm thần. Tuy nhiên, đứa trẻ cũng có thể cần Các Dịch Vụ Giáo Dục Đặc Biệt để khắc phục tình trạng khuyết tật về nhận thức hoặc vấn đề sức khỏe tâm thần gây trở ngại tới việc học tập.

Giáo Dục Đặc Biệt là gì?

Đạo Luật Giáo Dục Người Khuyết Tật (Individuals with Disabilities Education Act - IDEA) qui định các tiểu bang phải cung cấp chương trình giáo dục thích hợp và miễn phí cho tất cả các học sinh khuyết tật. Nếu con quý vị có một căn bệnh, vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc tình trạng khuyết tật về nhận thức hội đủ điều kiện, các trường sẽ cung cấp các dịch vụ đặc biệt dành riêng để giúp các em thành công.

Trước hết, các trường sẽ đánh giá con quý vị. Nếu con quý vị hội đủ điều kiện, trường sẽ gặp quý vị để lập bản Kế Hoạch Học Tập Cá Nhân (Individual Education Plan - IEP). Bản kế hoạch này yêu cầu khu học chánh phải cung cấp các dịch vụ ghi trong bản IEP.

Nếu con quý vị hội đủ điều kiện nhận dịch vụ Giáo Dục Đặc Biệt do gặp một Chứng Rối Loạn Cảm Xúc, trường và cơ quan sức khỏe tâm thần của quận có thể cung cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần để trợ giúp con quý vị học tập. Các dịch vụ này đôi khi được gọi là các dịch vụ AB3632, AB2726 hoặc 26.5.

Nếu con quý vị không hội đủ điều kiện nhận Các Dịch Vụ Giáo Dục Đặc Biệt, trường vẫn có thể trợ giúp thêm cho con quý vị. Xin hãy yêu cầu thẩm định để xác định tình trạng hội đủ điều kiện nhận "các dịch vụ 504" hoặc trợ giúp qua Đạo Luật Người Mỹ Khuyết Tật (ADA).

Các Dịch Vụ Giáo Dục Đặc Biệt là gì?

Các dịch vụ giáo dục đặc biệt được điều chỉnh cho phù hợp với nhu cầu cá nhân. Cách thức giảng dạy các môn học được điều chỉnh để đứa trẻ có thể tiếp thu được. Trị liệu tâm lý và/hoặc phụ đạo giúp đứa trẻ khắc phục các chứng bệnh về cảm xúc.

Làm thế nào để được giúp đỡ?

Trước hết, hãy hỏi ý kiến bác sĩ của con quý vị. Hãy yêu cầu khám kiểm tra sức khỏe toàn diện cho con quý vị. Cho bác sĩ biết về những hành vi của trẻ khiến quý vị cảm thấy lo ngại. Hãy hỏi bác sĩ của quý vị để biết có cânầđưa con quý vị đi khám chữa trị với bác sĩ chuyên khoa về các bệnh hành vi hay không.

Con quý vị có thể hội đủ điều kiện nhận các dịch vụ sức khỏe tâm thần từ Chương Trình Sức Khỏe Tâm Thần của Quận. Quận có đường dây điện thoại miễn phí hoạt động 24 giờ trong ngày. Họ sẽ có thể nói chuyện với quý vị bằng ngôn ngữ riêng của quý vị và giải đáp các thắc mắc về hành vi của con quý vị. Các dịch vụ và số điện thoại của họ được ghi trong trang về chính quyền quận trong danh bạ điện thoại địa phương.

Quý vị cũng nên liên lạc với trường của con quý vị, hoặc tổ chức Special Education Local Plan Area (SELPA) tại địa phương. Các giáo viên và cố vấn viên của trường cũng có thể giúp đỡ.

Đối với Các Dịch Vụ Giáo Dục Đặc Biệt, hãy yêu cầu trường của con quý vị tiến hành thẩm định để xác định tình trạng hội đủ điều kiện của em. Quý vị phải gửi thư yêu cầu thẩm định. Sau khi quý vị đã gửi thư yêu cầu, khu học chánh phải bắt đầu qui trình thẩm định chính thức với các thời hạn cụ thể.

Tôi Có Thể Tìm Hiểu Thêm Thông Tin Ở Đâu?

Learning Disabilities Association of America
(412) 341-1515
http://www.ldaamerica.org

Để lấy các ấn phẩm:
Viện Sức Khỏe Tâm Thần Quốc Gia
(National Institute of Mental Health)
(888) 826-9438
http://www.nimh.nih.gov

Nguồn: http://connecticut.networkofcare.org/mh/nimh/article.cfm?content=viet_child_school&language=vietnamese

 Chứng Rối Loạn Quá Hiếu Động/Thiếu Tập Trung Chú Ý (ADHD)?

Chứng Rối Loạn Quá Hiếu Động/Thiếu Tập Trung Chú Ý (ADHD) ảnh hưởng tới 3-5% trẻ em tại Hoa Kỳ. Những trẻ em mắc chứng ADHD đều gặp khó khăn trong việc tập trung chú ý tới các công việc quan trọng. Các em cũng có thể quá hiếu động. Nếu không được chữa trị, chứng bệnh này có thể khiến đứa trẻ học kém và ảnh hưởng tới các mối quan hệ với bạn bè và gia đình.

Các Dấu Hiệu của Chứng ADHD là gì?

Những trẻ em mắc chứng ADHD thường có một số hoặc tất cả các triệu chứng sau đây:

Không tập trung chú ý (không tập trung chú ý tốt). Có một số dấu hiệu như:

• Dễ bị phân tán tư tưởng.
• Mất sách vở, bài tập ở nhà, đồ chơi
• Nhanh chán
• Khó tuân theo các hướng dẫn

Quá Hiếu Động (vận động quá mức) và Hấp Tấp (không để ý hoặc không suy nghĩ). Có một số dấu hiệu như:

• Thường xuyên vận động
• Khó ngồi im một chỗ
• Bật ra câu trả lời trước khi người khác hỏi xong
• Không thể chờ đợi khi xếp hàng hoặc chờ tới lượt
• Gây trở ngại hoặc xen vào câu chuyện hoặc các trò chơi của những người khác

Tất cả các trẻ em đều có những dấu hiệu này vào một thời điểm nào đó trong quá trình phát triển. Những trẻ em mắc chứng ADHD có các dấu hiệu này thường xuyên và nghiêm trọng hơn những trẻ em khác cùng lứa tuổi.

Các Nguyên Nhân Gây Ra Chứng ADHD Là Gì?

Hiện tại người ta vẫn chưa hiểu rõ được nguyên nhân chính xác gây ra đa số các chứng rối loạn tâm thần. Nhìn chung, các chứng rối loạn tâm thần phát sinh từ các yếu tố di truyền kết hợp với các yếu tố sinh học khác, và các yếu tố nuôi dưỡng cũng như các yếu tố môi trường khác.

Nhiều quan điểm phổ biến thường không đúng. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy rằng đường và chất phụ gia thực phẩm không gây chứng ADHD. Có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn tới chứng ADHD, nhưng đa số các chuyên gia đều tin rằng chứng rối loạn này phát sinh từ nguyên nhân mang tính sinh học.

Làm Thế Nào để Biết Con Tôi Có Mắc Chứng ADHD Hay Không?

Các căn bệnh về thể chất và tâm thần khác cũng có những triệu chứng giống với chứng ADHD. Cũng có khả năng là đứa trẻ có thể mắc chứng ADHD và chứng rối loạn khác, ví dụ như trầm cảm, chứng rối loạn cảm xúc lo âu hoặc khuyết tật về nhận thức. Do đó, điều quan trọng là đứa trẻ cần phải được bác sĩ chuyên khoa khám kiểm tra kỹ để có kết quả chẩn đoán chính xác.

Quá trình khám kiểm tra thường bao gồm việc thu thập thông tin từ nhiều nguồn: đứa trẻ, cha mẹ, giáo viên và bác sĩ nhi khoa, và có thể bao gồm cả việc quan sát và kiểm tra.

Chứng ADHD Được Điều Trị Như Thế Nào?

ADHD có thể được điều trị bằng biện pháp trị liệu tâm lý, thuốc men hoặc kết hợp cả hai. Ngoài ra, các nhà giáo dục có thể giúp giải quyết các vấn đề liên quan tới học tập.

Các bác sĩ và bác sĩ tâm thần kê toa các loại thuốc kích thích để kiểm soát và giảm bớt các triệu chứng ADHD. Các loại thuốc này có thể giúp cải thiện đáng kể sự tập trung chú ý và tự chủ của đứa trẻ.

Có nhiều "điều lầm tưởng" về các loại thuốc này. Điều quan trọng là quý vị cần phải có các thông tin cập nhật đáng tin cậy. Tuy nhiên, đa số các chuyên gia tin rằng thuốc men (nếu được dùng đúng cách) là một phần an toàn và hiệu quả trong việc điều trị chứng ADHD.

Trị liệu tâm lý và giáo dục dạy cho trẻ em và các gia đình những kỹ năng sẽ giúp họ giảm bớt và kiểm soát các triệu chứng liên quan tới ADHD. Khi tham gia trị liệu tâm lý, trẻ học các hành vi, thí dụ như chờ tới lượt, nhờ người giúp đỡ, hoặc chia sẻ đồ chơi. Và trẻ em học cách kiểm soát cảm xúc của mình, ví dụ như kiểm soát tâm trạng tức giận, và học cách ngăn nắp hơn. Biện pháp trị liệu tâm lý cho gia đình hoặc hướng dẫn nuôi dạy con cái giúp gia đình có được các kỹ năng hướng dẫn và khuyến khích đứa trẻ có hành vi ngoan.

Một đứa trẻ gặp khó khăn trong học tập có thể hội đủ điều kiện được nhận các dịch vụ giáo dục đặc biệt.

Làm Thế Nào để Được Giúp Đỡ?

Trước hết, hãy hỏi ý kiến bác sĩ của con quý vị. Yêu cầu bác sĩ khám sức khỏe toàn diện cho con quý vị. Cho bác sĩ biết về các hành vi của trẻ khiến quý vị lo ngại. Hỏi bác sĩ để biết có cần phải đưa đứa trẻ đi khám hoặc điều trị thêm với bác sĩ chuyên khoa về các vấn đề hành vi của trẻ em không.

Quý vị cũng nên liên lạc với trường của con quý vị. Các giáo viên và các cố vấn viên của trường cũng có thể giúp đỡ.

Con quý vị có thể hội đủ điều kiện nhận các dịch vụ sức khỏe tâm thần từ Chương Trình Sức Khỏe Tâm Thần của Quận. Quận có đường dây điện thoại miễn phí hoạt động 24 giờ trong ngày. Họ sẽ có thể nói chuyện với quý vị bằng ngôn ngữ riêng của quý vị và giải đáp các thắc mắc về hành vi của con quý vị. Các dịch vụ và số điện thoại của họ được ghi trong trang về chính quyền quận trong danh bạ điện thoại địa phương.

Tôi Có Thể Tìm Hiểu Thêm Thông Tin Ở Đâu?

Viện Sức Khỏe Tâm Thần Quốc Gia
(National Institute of Mental Health)
(301) 443-4513
http://www.nimh.nih.gov

Children and Adults with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder
(800) 233-4050
http://www.chadd.org

Nguồn: http://connecticut.networkofcare.org/mh/nimh/article.cfm?content=viet_child_adhd&language=vietnamese