Luáºt Tố cáo đã được Quốc há»™i thông qua gồm 8 chương 50 Ä‘iá»u, có nhiá»u ná»™i dung má»›i liên quan đến quyá»n cá»§a các bên trong tố cáo và giải quyết tố cáo và là những quyá»n má»›i so vá»›i quy định tại Luáºt Khiếu nại, tố cáo năm 1998.
Việc quy định bổ sung, là m rõ má»™t số quyá»n đòi há»i phải hoà n thiện những thá»§ tục pháp lý để bảo đảm các quyá»n nà y cá»§a các bên. Những thá»§ tục đó cần thiết phải được thể hiện chi tiết trong các văn bản hướng dẫn thi hà nh.
Có ba nhóm chá»§ thể trá»±c tiếp trong tố cáo và giải quyết tố cáo là ngưá»i tố cáo, ngưá»i bị tố cáo và ngưá»i giải quyết tố cáo. Quyá»n và nghÄ©a vụ cá»§a các chá»§ thể nà y đã được quy định trong Luáºt Khiếu nại, tố cáo năm 1998. Tuy nhiên, các quy định đó chưa đầy đủ. Luáºt Tố cáo quy định đầy đủ hÆ¡n vá» quyá»n cá»§a các chá»§ thể nà y.
i. QUYỀN CỦA NGƯỜI Tá» CÃO
Khoản 1 Äiá»u 9 Luáºt Tố cáo quy định ngưá»i tố cáo có các quyá»n:
+ Gá»i đơn hoặc trá»±c tiếp tố cáo vá»›i cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n theo quy định cá»§a pháp luáºt;
+ ÄÆ°á»£c giữ bà máºt há», tên, địa chỉ, bút tÃch và các thông tin cá nhân khác cá»§a mình;
+ Yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n thông báo vá» việc thụ lý giải quyết tố cáo, thông báo chuyển vụ việc tố cáo sang cÆ¡ quan có thẩm quyá»n giải quyết, thông báo kết quả giải quyết tố cáo;
+ Tố cáo tiếp khi có căn cứ cho rằng việc giải quyết tố cáo cá»§a cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n không đúng pháp luáºt hoặc quá thá»i hạn quy định mà tố cáo không được giải quyết;
+ Yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n bảo vệ khi bị Ä‘e dá»a, trả thù, trù dáºp;
+ ÄÆ°á»£c khen thưởng theo quy định cá»§a pháp luáºt.
Như váºy, so vá»›i Luáºt Khiếu nại, tố cáo hiện hà nh, Luáºt Tố cáo đã quy định bổ sung ngưá»i tố cáo có thêm các quyá»n như: quy định giữ bà máºt há», tên, địa chỉ, bút tÃch và thông tin cá nhân khá là quyá»n đương nhiên cá»§a ngưá»i tố cáo và cá cÆ¡ quan nhà nước có trách nhiệm thá»±c hiện các biện pháp bảo vệ. Bên cạnh quy định ngưá»i tố cáo được quyá»n yêu cầu thông báo kết quả giải quyết tố cáo thì ngưá»i tố cáo còn được yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n thông báo vá» việc thụ lý giải quyết tố cáo, thông báo chuyển vụ việc tố cáo sang cÆ¡ quan có thẩm quyá»n giải quyết; được tố cáo tiếp; được khen thưởng theo quy định cá»§a pháp luáºt.
II. QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ Tá» CÃO
Khoản 1 Äiá»u 10 Luáºt Tố cáo quy định, ngưá»i bị tố cáo có các quyá»n:
+ ÄÆ°á»£c thông báo vá» ná»™i dung tố cáo;
+ ÄÆ°a ra chứng cứ để chứng minh ná»™i dung tố cáo là không đúng sá»± tháºt;
+ Nháºn thông báo kết luáºn ná»™i dung tố cáo;
+ Yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n xá» lý ngưá»i cố ý tố cáo sai sá»± tháºt, ngưá»i cố ý giải quyết tố cáo trái pháp luáºt;
+ ÄÆ°á»£c khôi phục quyá»n, lợi Ãch hợp pháp bị xâm phạm, được xin lá»—i, cải chÃnh công khai, được bồi thưá»ng thiệt hại do việc tố cáo, giải quyết tố cáo không đúng gây ra.
So vá»›i Luáºt Khiếu nại, tố cáo, Luáºt Tố cáo bổ sung quy định ngưá»i bị tố cáo có quyá»n được nháºn thông báo kết quả giải quyết tố cáo; yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n xá» lý ngưá»i cố ý giải quyết tố cáo trái pháp luáºt; được xin lá»—i, cải chÃnh công khai do việc tố cáo, giải quyết tố cáo không đúng gây ra.
III. QUYỀN CỦA NGƯỜI GIẢI QUYẾT Tá» CÃO
Luáºt Khiếu nại, tố cáo hiện hà nh không có quy định vá» quyá»n, nghÄ©a vụ cá»§a ngưá»i giải quyết tố cáo nói chung mà chỉ có quy định quyá»n và nghÄ©a vụ cá»§a ngưá»i giải quyết tố cáo trong quá trÃnh xác minh việc tố cáo. Äể có cÆ¡ sở pháp lý cho ngưá»i giải quyết tố cáo trong quá tình thá»±c hiện nhiệm vụ, công vụ, Äiá»u 11 Luáºt Tố cáo đã quy định vá» quyá»n và nghÄ©a vụ vá»§a ngưá»i giải quyết tố cáo. Theo đó, ngưá»i giải quyết tố cáo có các quyá»n sau:
+ Yêu cầu ngưá»i tố cáo cung cấp thông tin, tà i liệu liên quan đến ná»™i dung tố cáo;
+ Yêu cầu ngưá»i bị tố cáo giải trình bằng văn bản vá» hà nh vi bị tố cáo;
+ Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, tà i liệu liên quan đến nội dung tố cáo;
+ Tiến hà nh các biện pháp kiểm tra, xác minh, thu tháºp chứng cứ để giải quyết tố cáo theo quy định cá»§a pháp luáºt; áp dụng các biện pháp theo thẩm quyá»n để ngăn chặn, chấm dứt hà nh vi vi phạm pháp luáºt;
+ Kết luáºn vá» ná»™i dung tố cáo;
+ Quyết định xá» lý theo thẩm quyá»n hoặc kiến nghị cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n xá» lý theo quy định cá»§a pháp luáºt.
Vá»›i những quy định bổ sung như đã nêu, để bảo đảm các quyá»n cá»§a ngưá»i tố cáo, ngưá»i bị tố cáo, ngưá»i giải quyết tố cáo được thá»±c hiện, các quy định liên quan thá»§ tục giải quyết tố cáo. Äây chÃnh là thá»§ tục pháp lý bảo đảm quyá»n cá»§a các bên trong tố cáo và giải quyết tố cáo.
Thá»§ tục nà y được thể hiện trong các hoạt động tiếp nháºn, xác minh, kết luáºn vá» ná»™i dung tố cáo và việc xá» lý tố cáo cá»§a ngưá»i giải quyết tố cáo. Trình tá»±, thá»§ tục thá»±c hiện các hoạt động nà y được Luáºt Tố cáo quy định bằng 5 bước:
1. Tiếp nháºn, xá» lý thông tin tố cáo;
2. Xác minh nội dung tố cáo;
3. Kết luáºn ná»™i dung tố cáo;
4. Xá» lý tố cáo cá»§a ngưá»i giải quyết tố cáo;
5. Công khai kết luáºn ná»™i dung tố cáo, quyết định xá» lý hà nh vi vi phạm bị tố cáo[1].
Hiện nay, việc giải quyết tố cáo hà nh chÃnh Ä‘ang được thá»±c hiện theo Luáºt Khiếu nại, tố cáo, Nghị định 136/2006/NÄ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hà nh má»™t số Ä‘iá»u cá»§a Luáºt khiếu nại, tố cáo, Thông tư số Thông tư 01/2009/TT-TTCP quy định quy trình giải quyết tố cáo do Thanh tra ChÃnh phá»§ ban hà nh. Tại Thông tư số 01/2009/TT-TTCP, việc giải quyết tố cáo được các cÆ¡ quan hà nh chÃnh nhà nước tiến hà nh vá»›i quy trình gồm 3 bước là : (i) chuẩn bị giải quyết tố cáo; (ii) tiến hà nh xác minh ná»™i dung tố cáo; (iii) kết thúc giải quyết tố cáo. Vá» cÆ¡ bản, quy trình giải quyết tố cáo như các quy định hiện hà nh vẫn có rất nhiá»u Ä‘iểm tương thÃch, có thể tiếp tục được kết thừa trở thà nh những thá»§ tục pháp lý để tiến hà nh giải quyết tố cáo theo yêu cầu cá»§a Luáºt Tố cáo. Trong đó, đặc biệt là những ná»™i dung liên quan đến vấn đỠtiếp nháºn, xác minh, kết luáºn ná»™i dung tố cáo và xá» lý tố cáo. Tuy nhiên, do có sá»± thay đổi qua việc bổ sung các quyá»n như đã nêu trên, có thể thấy thá»§ tục pháp lý giải quyết tố cáo cÅ©ng cần có những sá»a đổi, bổ sung, trong đó cần nhấn mạnh đến việc bảo đảm thá»±c hiện những quyá»n má»›i cá»§a các chá»§ thể, táºp trung và o má»™t số ná»™i dung sau:
Thứ nhất, vá» hình thức, vá»›i yêu cầu vá» trình tá»±, thá»§ tục giải quyết tố cáo như quy định tại Äiá»u 18 Luáºt Tố cáo, các văn bản hướng dẫn thi hà nh cÅ©ng cần phân định các bước giải quyết tố cáo thống nhất vá» trình tá»±, thá»§ tục nà y.
Thứ hai, cần khẳng định rằng, vá»›i tư cách là quyá»n, các chá»§ thể được tá»± do ý chà trong việc lá»±a chá»n việc thá»±c hiện quyá»n cá»§a mình hay không. Việc các chá»§ thể từ chối thá»±c hiện các quyá»n cá»§a mình có thể ảnh hưởng trá»±c tiếp đến quyá»n và lợi Ãch trá»±c tiếp cá»§a các chá»§ thể (đối vá»›i ngưá»i tố cáo và ngưá»i bị tố cáo) và quyá»n, lợi Ãch hợp pháp cá»§a cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân (đối vá»›i ngưá»i giải quyết tố cáo). Vá»›i ngưá»i tố cáo và ngưá»i bị tố cáo, háºu quả pháp lý cá»§a việc từ chối thá»±c hiện các quyá»n có thể ảnh hưởng trá»±c tiếp đến lợi Ãch cá»§a há». Do đó, chá»§ thể có thẩm quyá»n giải quyết tố cáo có trách nhiệm thông báo cho ngưá»i tố cáo và ngưá»i bị tố cáo biết các quyá»n cá»§a mình, coi đây là má»™t nghÄ©a vụ cá»§a chá»§ thể có thẩm quyá»n giải quyết tố cáo nên. Äối vá»›i ngưá»i giải quyết tố cáo trong trưá»ng hợp không sá» dụng các quyá»n cá»§a mình dẫn đến có sai sót trong quá trình giải quyết thì cần bị truy cứu trách nhiệm pháp lý tương ứng.
Thứ ba, mặc dù các bên trong giải quyết tố cáo có rất nhiá»u quyá»n nhưng các quyá»n đó không phát sinh trong tất cả các giai Ä‘oạn cá»§a quá trình giải quyết. Vì váºy, cần phân định rõ các quyá»n phát cá»§a các bên liên quan trong quá trình giải quyết tố cáo. Việc phân định rõ các quyá»n phát sinh trong các giai Ä‘oạn giải quyết tố cáo sẽ hạn chế được những tranh chấp vá» quyá»n giữa các bên liên quan, đồng thá»i, đó cÅ©ng là cÆ¡ sở để xác láºp nghÄ©a vụ tương ứng cá»§a các chá»§ thể.
Thứ tư, việc bổ sung má»™t số quyá»n má»›i cá»§a các bên trong Luáºt Tố cáo đặt ra yêu cầu phải bảo đảm tÃnh tương thÃch giữa Luáºt Tố cáo vá»›i các văn bản quy phạm pháp luáºt khác. Và dụ như, ngưá»i bị tố cáo có quyá»n được khôi phục quyá»n, lợi Ãch hợp pháp bị xâm phạm, được xin lá»—i, cải chÃnh công khai, được bồi thưá»ng thiệt hại do việc tố cáo, giải quyết tố cáo không đúng gây ra. Äể bảo đảm ngưá»i bị tố cáo có thể thá»±c hiện quyá»n nà y thì thá»§ tục giải quyết tố cáo phải viện dẫn quy định vá» bồi thưá»ng nhà nước hoặc quy định tiết hÆ¡n vá»›i những ná»™i dung có tÃnh đặc thù trong giải quyết tố cáo.
Thứ năm, hoà n thiện các biểu mẫu, tạo thuáºn lợi cho việc tố cáo, việc giải quyết tố cáo cÅ©ng như thá»±c hiện chức năng quản lý nhà nước vá» tố cáo. Do tố cáo là quyá»n cÆ¡ bản cá»§a công dân, việc giải quyết tố cáo được thá»±c hiện ở tất cả các cấp, từ Trung ương đến cÆ¡ sở và liên quan đến nhiá»u tầng lá»›p dân cư khác nhau, vì váºy, các thá»§ tục giải quyết tố cáo cần được hướng dẫn chi tiết nhưng phải rõ rà ng, dá»… hiểu, dá»… áp dụng trá»±c tiếp. Cùng vá»›i việc hoà n thiện các mẫu biểu hiện hà nh, cần bổ sung má»™t số mẫu biểu khác như thông báo chuyển vụ việc tố cáo sang cÆ¡ quan có thẩm quyá»n giải quyết, thông báo kết quả giải quyết tố cáo (để gá»i cho ngưá»i tố cáo), thông báo vá» ná»™i dung tố cáo (để gá»i cho ngưá»i bị tố cáo)…
ThS. Nguyễn Tuấn Khanh
Phó Viện trưởng Viện Khoa há»c Thanh tra |