Luáºt Tố cáo đã được Quốc há»™i thông qua gồm 8 chÆ°Æ¡ng 50 Ä‘iá»u, có nhiá»u ná»™i dung má»›i liên quan đến quyá»n của các bên trong tố cáo và giải quyết tố cáo và là những quyá»n má»›i so vá»›i quy định tại Luáºt Khiếu nại, tố cáo năm 1998.
Việc quy định bổ sung, là m rõ má»™t số quyá»n đòi há»i phải hoà n thiện những thủ tục pháp lý để bảo đảm các quyá»n nà y của các bên. Những thủ tục đó cần thiết phải được thể hiện chi tiết trong các văn bản hÆ°á»›ng dẫn thi hà nh.
Có ba nhóm chủ thể trá»±c tiếp trong tố cáo và giải quyết tố cáo là ngÆ°á»i tố cáo, ngÆ°á»i bị tố cáo và ngÆ°á»i giải quyết tố cáo. Quyá»n và nghÄ©a vụ của các chủ thể nà y đã được quy định trong Luáºt Khiếu nại, tố cáo năm 1998. Tuy nhiên, các quy định đó chÆ°a đầy đủ. Luáºt Tố cáo quy định đầy đủ hÆ¡n vá» quyá»n của các chủ thể nà y.
i. QUYỀN CỦA NGƯỜI Tá» CÃO
Khoản 1 Äiá»u 9 Luáºt Tố cáo quy định ngÆ°á»i tố cáo có các quyá»n:
+ Gá»i Ä‘Æ¡n hoặc trá»±c tiếp tố cáo vá»›i cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n theo quy định của pháp luáºt;
+ Äược giữ bà máºt há», tên, địa chỉ, bút tÃch và các thông tin cá nhân khác của mình;
+ Yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n thông báo vá» việc thụ lý giải quyết tố cáo, thông báo chuyển vụ việc tố cáo sang cÆ¡ quan có thẩm quyá»n giải quyết, thông báo kết quả giải quyết tố cáo;
+ Tố cáo tiếp khi có căn cứ cho rằng việc giải quyết tố cáo của cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n không đúng pháp luáºt hoặc quá thá»i hạn quy định mà tố cáo không được giải quyết;
+ Yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n bảo vệ khi bị Ä‘e dá»a, trả thù, trù dáºp;
+ Äược khen thưởng theo quy định của pháp luáºt.
NhÆ° váºy, so vá»›i Luáºt Khiếu nại, tố cáo hiện hà nh, Luáºt Tố cáo đã quy định bổ sung ngÆ°á»i tố cáo có thêm các quyá»n nhÆ°: quy định giữ bà máºt há», tên, địa chỉ, bút tÃch và thông tin cá nhân khá là quyá»n Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên của ngÆ°á»i tố cáo và cá cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c có trách nhiệm thá»±c hiện các biện pháp bảo vệ. Bên cạnh quy định ngÆ°á»i tố cáo được quyá»n yêu cầu thông báo kết quả giải quyết tố cáo thì ngÆ°á»i tố cáo còn được yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n thông báo vá» việc thụ lý giải quyết tố cáo, thông báo chuyển vụ việc tố cáo sang cÆ¡ quan có thẩm quyá»n giải quyết; được tố cáo tiếp; được khen thưởng theo quy định của pháp luáºt.
II. QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ Tá» CÃO
Khoản 1 Äiá»u 10 Luáºt Tố cáo quy định, ngÆ°á»i bị tố cáo có các quyá»n:
+ Äược thông báo vá» ná»™i dung tố cáo;
+ ÄÆ°a ra chứng cứ để chứng minh ná»™i dung tố cáo là không đúng sá»± tháºt;
+ Nháºn thông báo kết luáºn ná»™i dung tố cáo;
+ Yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n xá» lý ngÆ°á»i cố ý tố cáo sai sá»± tháºt, ngÆ°á»i cố ý giải quyết tố cáo trái pháp luáºt;
+ Äược khôi phục quyá»n, lợi Ãch hợp pháp bị xâm phạm, được xin lá»—i, cải chÃnh công khai, được bồi thÆ°á»ng thiệt hại do việc tố cáo, giải quyết tố cáo không đúng gây ra.
So vá»›i Luáºt Khiếu nại, tố cáo, Luáºt Tố cáo bổ sung quy định ngÆ°á»i bị tố cáo có quyá»n được nháºn thông báo kết quả giải quyết tố cáo; yêu cầu cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n xá» lý ngÆ°á»i cố ý giải quyết tố cáo trái pháp luáºt; được xin lá»—i, cải chÃnh công khai do việc tố cáo, giải quyết tố cáo không đúng gây ra.
III. QUYỀN CỦA NGƯỜI GIẢI QUYẾT Tá» CÃO
Luáºt Khiếu nại, tố cáo hiện hà nh không có quy định vá» quyá»n, nghÄ©a vụ của ngÆ°á»i giải quyết tố cáo nói chung mà chỉ có quy định quyá»n và nghÄ©a vụ của ngÆ°á»i giải quyết tố cáo trong quá trÃnh xác minh việc tố cáo. Äể có cÆ¡ sở pháp lý cho ngÆ°á»i giải quyết tố cáo trong quá tình thá»±c hiện nhiệm vụ, công vụ, Äiá»u 11 Luáºt Tố cáo đã quy định vá» quyá»n và nghÄ©a vụ vủa ngÆ°á»i giải quyết tố cáo. Theo đó, ngÆ°á»i giải quyết tố cáo có các quyá»n sau:
+ Yêu cầu ngÆ°á»i tố cáo cung cấp thông tin, tà i liệu liên quan đến ná»™i dung tố cáo;
+ Yêu cầu ngÆ°á»i bị tố cáo giải trình bằng văn bản vá» hà nh vi bị tố cáo;
+ Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, tà i liệu liên quan đến nội dung tố cáo;
+ Tiến hà nh các biện pháp kiểm tra, xác minh, thu tháºp chứng cứ để giải quyết tố cáo theo quy định của pháp luáºt; áp dụng các biện pháp theo thẩm quyá»n để ngăn chặn, chấm dứt hà nh vi vi phạm pháp luáºt;
+ Kết luáºn vá» ná»™i dung tố cáo;
+ Quyết định xá» lý theo thẩm quyá»n hoặc kiến nghị cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n xá» lý theo quy định của pháp luáºt.
Vá»›i những quy định bổ sung nhÆ° đã nêu, để bảo đảm các quyá»n của ngÆ°á»i tố cáo, ngÆ°á»i bị tố cáo, ngÆ°á»i giải quyết tố cáo được thá»±c hiện, các quy định liên quan thủ tục giải quyết tố cáo. Äây chÃnh là thủ tục pháp lý bảo đảm quyá»n của các bên trong tố cáo và giải quyết tố cáo.
Thủ tục nà y được thể hiện trong các hoạt Ä‘á»™ng tiếp nháºn, xác minh, kết luáºn vá» ná»™i dung tố cáo và việc xá» lý tố cáo của ngÆ°á»i giải quyết tố cáo. Trình tá»±, thủ tục thá»±c hiện các hoạt Ä‘á»™ng nà y được Luáºt Tố cáo quy định bằng 5 bÆ°á»›c:
1. Tiếp nháºn, xá» lý thông tin tố cáo;
2. Xác minh nội dung tố cáo;
3. Kết luáºn ná»™i dung tố cáo;
4. Xá» lý tố cáo của ngÆ°á»i giải quyết tố cáo;
5. Công khai kết luáºn ná»™i dung tố cáo, quyết định xá» lý hà nh vi vi phạm bị tố cáo[1].
Hiện nay, việc giải quyết tố cáo hà nh chÃnh Ä‘ang được thá»±c hiện theo Luáºt Khiếu nại, tố cáo, Nghị định 136/2006/NÄ-CP quy định chi tiết và hÆ°á»›ng dẫn thi hà nh má»™t số Ä‘iá»u của Luáºt khiếu nại, tố cáo, Thông tÆ° số Thông tÆ° 01/2009/TT-TTCP quy định quy trình giải quyết tố cáo do Thanh tra ChÃnh phủ ban hà nh. Tại Thông tÆ° số 01/2009/TT-TTCP, việc giải quyết tố cáo được các cÆ¡ quan hà nh chÃnh nhà nÆ°á»›c tiến hà nh vá»›i quy trình gồm 3 bÆ°á»›c là : (i) chuẩn bị giải quyết tố cáo; (ii) tiến hà nh xác minh ná»™i dung tố cáo; (iii) kết thúc giải quyết tố cáo. Vá» cÆ¡ bản, quy trình giải quyết tố cáo nhÆ° các quy định hiện hà nh vẫn có rất nhiá»u Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng thÃch, có thể tiếp tục được kết thừa trở thà nh những thủ tục pháp lý để tiến hà nh giải quyết tố cáo theo yêu cầu của Luáºt Tố cáo. Trong đó, đặc biệt là những ná»™i dung liên quan đến vấn Ä‘á» tiếp nháºn, xác minh, kết luáºn ná»™i dung tố cáo và xá» lý tố cáo. Tuy nhiên, do có sá»± thay đổi qua việc bổ sung các quyá»n nhÆ° đã nêu trên, có thể thấy thủ tục pháp lý giải quyết tố cáo cÅ©ng cần có những sá»a đổi, bổ sung, trong đó cần nhấn mạnh đến việc bảo đảm thá»±c hiện những quyá»n má»›i của các chủ thể, táºp trung và o má»™t số ná»™i dung sau:
Thứ nhất, vá» hình thức, vá»›i yêu cầu vá» trình tá»±, thủ tục giải quyết tố cáo nhÆ° quy định tại Äiá»u 18 Luáºt Tố cáo, các văn bản hÆ°á»›ng dẫn thi hà nh cÅ©ng cần phân định các bÆ°á»›c giải quyết tố cáo thống nhất vá» trình tá»±, thủ tục nà y.
Thứ hai, cần khẳng định rằng, vá»›i tÆ° cách là quyá»n, các chủ thể được tá»± do ý chà trong việc lá»±a chá»n việc thá»±c hiện quyá»n của mình hay không. Việc các chủ thể từ chối thá»±c hiện các quyá»n của mình có thể ảnh hưởng trá»±c tiếp đến quyá»n và lợi Ãch trá»±c tiếp của các chủ thể (đối vá»›i ngÆ°á»i tố cáo và ngÆ°á»i bị tố cáo) và quyá»n, lợi Ãch hợp pháp của cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân (đối vá»›i ngÆ°á»i giải quyết tố cáo). Vá»›i ngÆ°á»i tố cáo và ngÆ°á»i bị tố cáo, háºu quả pháp lý của việc từ chối thá»±c hiện các quyá»n có thể ảnh hưởng trá»±c tiếp đến lợi Ãch của há». Do đó, chủ thể có thẩm quyá»n giải quyết tố cáo có trách nhiệm thông báo cho ngÆ°á»i tố cáo và ngÆ°á»i bị tố cáo biết các quyá»n của mình, coi đây là má»™t nghÄ©a vụ của chủ thể có thẩm quyá»n giải quyết tố cáo nên. Äối vá»›i ngÆ°á»i giải quyết tố cáo trong trÆ°á»ng hợp không sá» dụng các quyá»n của mình dẫn đến có sai sót trong quá trình giải quyết thì cần bị truy cứu trách nhiệm pháp lý tÆ°Æ¡ng ứng.
Thứ ba, mặc dù các bên trong giải quyết tố cáo có rất nhiá»u quyá»n nhÆ°ng các quyá»n đó không phát sinh trong tất cả các giai Ä‘oạn của quá trình giải quyết. Vì váºy, cần phân định rõ các quyá»n phát của các bên liên quan trong quá trình giải quyết tố cáo. Việc phân định rõ các quyá»n phát sinh trong các giai Ä‘oạn giải quyết tố cáo sẽ hạn chế được những tranh chấp vá» quyá»n giữa các bên liên quan, đồng thá»i, đó cÅ©ng là cÆ¡ sở để xác láºp nghÄ©a vụ tÆ°Æ¡ng ứng của các chủ thể.
Thứ tÆ°, việc bổ sung má»™t số quyá»n má»›i của các bên trong Luáºt Tố cáo đặt ra yêu cầu phải bảo đảm tÃnh tÆ°Æ¡ng thÃch giữa Luáºt Tố cáo vá»›i các văn bản quy phạm pháp luáºt khác. Và dụ nhÆ°, ngÆ°á»i bị tố cáo có quyá»n được khôi phục quyá»n, lợi Ãch hợp pháp bị xâm phạm, được xin lá»—i, cải chÃnh công khai, được bồi thÆ°á»ng thiệt hại do việc tố cáo, giải quyết tố cáo không đúng gây ra. Äể bảo đảm ngÆ°á»i bị tố cáo có thể thá»±c hiện quyá»n nà y thì thủ tục giải quyết tố cáo phải viện dẫn quy định vá» bồi thÆ°á»ng nhà nÆ°á»›c hoặc quy định tiết hÆ¡n vá»›i những ná»™i dung có tÃnh đặc thù trong giải quyết tố cáo.
Thứ năm, hoà n thiện các biểu mẫu, tạo thuáºn lợi cho việc tố cáo, việc giải quyết tố cáo cÅ©ng nhÆ° thá»±c hiện chức năng quản lý nhà nÆ°á»›c vá» tố cáo. Do tố cáo là quyá»n cÆ¡ bản của công dân, việc giải quyết tố cáo được thá»±c hiện ở tất cả các cấp, từ Trung Æ°Æ¡ng đến cÆ¡ sở và liên quan đến nhiá»u tầng lá»›p dân cÆ° khác nhau, vì váºy, các thủ tục giải quyết tố cáo cần được hÆ°á»›ng dẫn chi tiết nhÆ°ng phải rõ rà ng, dá»… hiểu, dá»… áp dụng trá»±c tiếp. Cùng vá»›i việc hoà n thiện các mẫu biểu hiện hà nh, cần bổ sung má»™t số mẫu biểu khác nhÆ° thông báo chuyển vụ việc tố cáo sang cÆ¡ quan có thẩm quyá»n giải quyết, thông báo kết quả giải quyết tố cáo (để gá»i cho ngÆ°á»i tố cáo), thông báo vá» ná»™i dung tố cáo (để gá»i cho ngÆ°á»i bị tố cáo)…
ThS. Nguyễn Tuấn Khanh
Phó Viện trưởng Viện Khoa há»c Thanh tra |