Â
Â
Giáo sÆ° – Nhà giáo Nhân dân Hoà ng NhÆ° Mai vừa qua Ä‘á»i lúc 15g20 hôm nay 27-9, hưởng thá» 95 tuổi.
Thông tin từ phÃa gia đình Giáo sÆ° – Nhà giáo Nhân dân Hoà ng NhÆ° Mai cho biết Giáo sÆ° – Nhà giáo Nhân dân Hoà ng NhÆ° Mai qua Ä‘á»i và o ngà y 27-9. TrÆ°á»›c đó ông gặp tai nạn và được Ä‘iá»u trị tại bệnh viện 175 TP.HCM.
Chúng tôi sẽ tiếp tục cáºp nháºt thông tin vá» tang lá»… của Giáo sÆ° – Nhà giáo Nhân dân Hoà ng NhÆ° Mai.
Â
NGND Hoà ng NhÆ° Mai. Ảnh do trÆ°á»ng ÄH Văn Hiến cung cấp
PGS-TS Trần Hữu Tá gá»i đến Tuổi Trẻ bà i viết vá» Giáo sÆ° – Nhà giáo Nhân dân Hoà ng NhÆ° Mai. Xin trân trá»ng giá»›i thiệu cùng bạn Ä‘á»c.
Mấy hôm nay Ä‘iện thoại của tôi nhÆ° bị nóng lên vì những cuá»™c gá»i liên tiếp của nhiá»u đồng nghiệp trẻ cÅ©ng nhÆ° già . Các bạn dồn dáºp há»i tôi, đầy vẻ quan tâm và lo lắng vá» tình hình sức khá»e của GS Hoà ng NhÆ° Mai. Những lúc nà y cà ng thấy rõ thầy được ngÆ°á»i trong giáo giá»›i quý mến đến mức nà o. Tiếc thay, thầy đã vÄ©nh biệt chúng tôi.
Ngẫm ra, trong ngà nh giáo dục tưởng nhÆ° thanh nhà n nhÆ°ng gian khổ, những vị đạt đến tuổi 95 là hiếm lắm. Cà ng hiếm và quà hÆ¡n khi đến ngưỡng ấy vẫn tỉnh táo tinh anh, vẫn lặng lẽ đóng góp tÃch cá»±c cho sá»± nghiệp trồng ngÆ°á»i. Giáo sÆ° – Nhà giáo nhân dân Hoà ng NhÆ° Mai thuá»™c diện đặc biệt ấy.
HÆ¡n 20 năm nay ,thầy đảm nhiệm cÆ°Æ¡ng vị Chủ tịch Há»™i nghiên cứu và giảng dạy văn há»c TP.HCM - 1 tổ chức thân thiết vá»›i giá»›i giảng dạy và nghiên cứu văn há»c không chỉ ở thà nh phố lá»›n nhất nÆ°á»›c. Thầy giữ vai trò chỉ đạo trÆ°á»ng THPT TrÆ°Æ¡ng VÄ©nh Ký – má»™t trong những Ä‘Æ¡n vị giáo dục có uy tÃn từ 1997 đến năm 2010 và vẫn tham gia Ä‘Ã o tạo trà thức cao cấp (thạc sÄ©, tiến sÄ©) cho ngà nh.
Nhắc đến những cống hiến rất quàcủa thầy cho ngà nh giáo dục có nghÄ©a là phải lược kể đến chặng Ä‘Æ°á»ng đằng đẵng hÆ¡n hai phần ba thế ká»·. Thầy bắt đầu đứng trên bục giảng từ năm 1943, ở trÆ°á»ng Trung há»c tÆ° thục Äông Hải (Hải DÆ°Æ¡ng). Việc nháºn lên lá»›p rất tình cá» và có phần ngẫu hứng lúc thầy Ä‘ang là sinh viên Äại há»c Luáºt khoa Äông DÆ°Æ¡ng, thể theo lá»i má»i của má»™t ngÆ°á»i bạn.
Tưởng rằng việc nà y chỉ mang tÃnh nhất thá»i, giúp bạn “chữa cháyâ€, không ngỠđó là cái duyên, khiến thầy gắn bó vá»›i nghá» cao quà nà y cả má»™t Ä‘á»i ngÆ°á»i. Từ những năm đó trở Ä‘i, đất nÆ°á»›c ta trải qua biết bao biến Ä‘á»™ng dữ dá»™i.
CÅ©ng nhÆ° nhiá»u nhà trà thức chân chÃnh khác, GS Hoà ng NhÆ° Mai – xuất thân trong má»™t gia đình quan lại cao cấp – đã đứng vững, vượt qua má»i thá» thách khắc nghiệt của tình thế. Hồi đầu cuá»™c kháng chiến chống Pháp, được tỉnh bá»™ Việt Minh tỉnh Thái Bình má»i là m Hiệu trưởng trÆ°á»ng trung há»c Phan Thanh, thầy đã cùng các giáo sÆ°, văn nghệ sÄ© nổi tiếng nhÆ° Nguyá»…n TÆ°á»ng Phượng, VÅ© Hoà ng ChÆ°Æ¡ng, Äinh Hùng,… bình tÄ©nh giảng dạy trong vòng vây ngà y cà ng thắt chặt của giặc Pháp.
Năm 1950, thầy cùng các đồng nghiệp chấp nháºn cảnh ăn đói mặc rét, xây dá»±ng thà nh công má»™t trong và i ba cá»— máy cái của ngà nh Giáo dục lúc đó: trÆ°á»ng SÆ° phạm Việt Bắc. Cứ thế, bất chấp má»i thách thức, thầy đã lần lượt hoà n thà nh xuất sắc nhiệm vụ của mình – lúc trên bục giảng, khi trong cÆ°Æ¡ng vị lãnh đạo – ở trÆ°á»ng SÆ° phạm trung cấp trung Æ°Æ¡ng, Äại há»c Tổng hợp Hà Ná»™i, Äại há»c Tổng hợp (sau tách ra là ÄHKHXHNV) Tp. Hồ Chà Minh.
Là m việc vá»›i Giáo sÆ° đã hÆ¡n 50 năm, tôi hÆ¡n 1 lần tá»± há»i: Ä‘á»™ng lá»±c nà o khiến thầy có thể chủ Ä‘á»™ng vững bÆ°á»›c trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»i? Và tôi đã hiểu.
TrÆ°á»›c hết, đó là lý tưởng sống rất rạch ròi, nhÆ° thầy đã tâm sá»± khi tạm biệt thủ đô, cùng khoa Ngữ văn trÆ°á»ng ÄHTH Hà Ná»™i sÆ¡ tán lên vùng núi rừng Thái Nguyên heo hút 46 năm trÆ°á»›c:
Ra đi lần nữa biệt kinh thà nh
Mái tóc mÆ°á»i phần chÃn hết xanh
Trách nhiệm – gia đình: đôi gánh nặng
Văn chÆ°Æ¡ng nghệ thuáºt: sợi tÆ¡ mà nh
Hai mươi năm trước dân không nước!
Hai chục năm sau biết có mình?
Äã quyết Ä‘em thân phò nghÄ©a cả
Niá»m riêng chạnh nghÄ© luống buồn tênh.
Có nhiá»u Ä‘iá»u đáng ngẫm vá» bà i thÆ¡ rất hà m súc nà y. Tôi chỉ xin nhấn mạnh má»™t Ä‘iá»u: vá»›i những ai từng chịu Ä‘á»±ng cảnh ngá»™ “dân không nÆ°á»›câ€, lòng yêu nÆ°á»›c ấy sâu sắc lắm. ChÃnh vì váºy há» quyết không chấp nháºn tình trạng lại phải mang ná»—i nhục mất nÆ°á»›c. ChÃnh vì thế, có thể vẫn còn buồn vá» cái “niá»m riêng†nhÆ°ng thái Ä‘á»™ sống của thầy tháºt dứt khoát: “quyết Ä‘em thân phò nghÄ©a cảâ€.
Tôi lại nghÄ© nhiá»u đến bản chất nhân háºu của Giáo sÆ°. Trong các mối quan hệ vá»›i bè bạn, đồng nghiệp và há»c trò, thầy luôn đối xá» rất có tình. Vì váºy các thế hệ há»c trò phục thầy vá» tà i năng, nhÆ°ng quan trá»ng hÆ¡n, rất quà trá»ng thầy vỠđức Ä‘á»™.
Còn nhá»›, những năm kháng chiến chống Mỹ, nhiá»u sinh viên khoa Ngữ văn lên Ä‘Æ°á»ng và o Nam. Chuyện “đi B†lúc bấy giỠđược tổ chức hết sức bà máºt. NgÆ°á»i ra Ä‘i hạn chế tối Ä‘a việc tiếp xúc, gặp gỡ ngÆ°á»i thân. Váºy mà nhiá»u ngÆ°á»i trÆ°á»›c khi vượt TrÆ°á»ng SÆ¡n vẫn tìm má»i cách gặp thầy để nói lá»i tạm biệt và để được nháºn những lá»i dặn dò ân cần của ngÆ°á»i thầy khả kÃnh.
Tháng 10-1986, Khoa Ngữ văn ÄHTH Hà Ná»™i má»i thầy vá» dá»± lá»… kỉ niệm 30 năm thà nh láºp khoa. Vui Ä‘oà n tụ đấy, nhÆ°ng trÆ°á»›c sá»± thiếu vắng nhiá»u khuôn mặt thân quen, thầy đã có những dòng thÆ¡ trÄ©u nặng tình cảm:
Thầy cô ngÆ°á»i mất ngÆ°á»i còn
Sinh viên mấy nấm mồ chôn chiến trÆ°á»ng
Ba mÆ°Æ¡i năm má»™t chặng Ä‘Æ°á»ng
VỠđây có cả buồn thương vui mừng.
Nguyện xin đốt nén hương chung,
Những ai đã khuất hãy cùng lại đây.
Thầy còn nêu gÆ°Æ¡ng sáng vá» tinh thần tá»± há»c. Thế hệ của thầy - nhÆ° các giáo sÆ° Huỳnh Lý, L Trà Viá»…n, Äá»— Äức Hiểu, TrÆ°Æ¡ng ChÃnh, Äinh Gia Khánh, VÅ© Khiu…sở dÄ© đã hoà n thà nh xuất sắc những nhiệm vụ quá sức mình, chủ yếu là do không ngừng há»c táºp, nghiên cứu. Cho nên hÆ¡n sáu tháºp ká»· đứng trên bục giảng cÅ©ng là ngần ấy năm thầy gắn bó vá»›i bà n viết.
Chỉ có Ä‘iá»u, khác vá»›i nhiá»u đồng nghiệp, thầy không chỉ viết nghiên cứu phê bình mà còn sáng tác thÆ¡, văn, kịch. Hai con ngÆ°á»i nghiên cứu và sáng tác thÆ°á»ng thì tách bạch, rạch ròi nhÆ°ng ở thầy lại có sá»± hòa hợp, bổ sung tÃch cá»±c cho nhau. Nhiá»u bà i thÆ¡, kịch bản của thầy ẩn chứa má»™t chiá»u sâu văn hóa, má»™t tầm suy tÆ° triết lý. Ngược lại, nhiá»u bà i nghiên cứu văn hóa, văn há»c của thầy lại thể hiện tÃnh phóng khoáng, không hà n lâm kinh viện.
Bá»™ giáo trình Văn há»c VN hiện đại (1945-1960) có má»™t giá trị rất riêng: đây là công trình đầu tiên mang tÃnh Ä‘á»™t phá, nghiên cứu vá» má»™t chặng Ä‘Æ°á»ng văn há»c còn nóng hổi tÆ°Æ¡i nguyên đối vá»›i thá»i kỳ đó. Các táºp chuyên luáºn, tiểu luáºn vá» thÆ¡ (ThÆ¡ má»™t thá»i, Bản sắc dân tá»™c trong thÆ¡ Hồ Chà Minh), vá» sân khấu (Nháºn định vá» cải lÆ°Æ¡ng, Trần Hữu Trang – soạn giả cải lÆ°Æ¡ng) đến nay vẫn có Ãch cho giá»›i nghiên cứu.
Những tác phẩm Tiếng trống Hà Ná»™i, Dòng sông biên giá»›i, Vẽ chân dung cụ Äồ Chiểu là những đóng góp có giá trị của thầy cho sân khấu kịch nói.
ThÆ¡, vá»›i thầy, là má»™t thú vui tao nhã, má»™t mảnh vÆ°á»n riêng tÄ©nh lặng, chủ yếu để thầm thì tâm sá»± vá»›i chÃnh mình, hoặc để “đối diện Ä‘Ã m tâm†vá»›i ngÆ°á»i tri kỉ. Táºp Trao cho nhau cuá»™c Ä‘á»i (1993) gồm 52 bà i thÆ¡, thá»±c ra chỉ chiếm 1 tỉ lệ nhá» trong toà n bá»™ sáng tác thÆ¡ của thầy. CÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i, tình cảm trong thÆ¡ của thầy đôn háºu, chân thà nh, giá»ng thÆ¡ nặng chất tâm sá»±, trong sáng mà đằm sâu.
Là trà thức tân há»c nhÆ°ng thầy chịu ảnh hưởng không nhá» các nhà hiá»n triết phÆ°Æ¡ng Äông. Vẫn ấp ủ má»™t tâm sá»± sâu kÃn, đôi lúc phảng phất nét Æ°u tÆ° trăn trở đấy, nhÆ°ng nhà thÆ¡ luôn xác định má»™t thái Ä‘á»™ sống cao thượng, nhÆ° khi nhá»› đến hai ngÆ°á»i bạn (GS Chu Thiên, GS Äặng Huy Váºn) đã quá cố:
Chúng ta trà thức Ä‘i theo Äảng
Nà o có khi nà o tÃnh thiệt hÆ¡n
Việc là m ngay thẳng lòng trong sáng
Sống giản đơn và chết giản đơn.
Tuổi cà ng cao, thầy cà ng giữ được phong cách sống an nhiên tá»± tại, luôn bình thản ung dung. MÆ°á»i lăm năm trÆ°á»›c, khi bÆ°á»›c và o tuổi 80, thầy tâm sá»±:
Cuá»™c Ä‘á»i vinh nhục vui buồn
Sắc – không, không – sắc há còn vấn vương
Bao giỠđến lượt lên Ä‘Æ°á»ng
Thì như một chiếc lá và ng gió bay.
Lúc ấy chúng tôi nghÄ© khác. Có căn cứ để tin, chiếc lá và ng kia vẫn gắn chặt lắm vá»›i cây Ä‘á»i dồi dà o nhá»±a sống, vẫn góp phần là m đẹp cho Ä‘á»i – đặc biệt trong lÄ©nh vá»±c giáo dục – bằng những hoạt Ä‘á»™ng thầm lặng vá»›i chất lượng cao.
Lòng tin ấy được xác quyết trong suốt 15 năm. Những tưởng thầy sẽ có tuổi thá» sánh ngang cùng GS Giản Chi, Trần Văn Già u, VÅ© Äình Hòe... nghÄ©a là đạt đỉnh “bách tuếâ€. Thế nhÆ°ng hôm nay thầy đã vá»™i Ä‘i, để lại cho bao thế hệ há»c trò sá»± trống vắng và lòng tiếc thÆ°Æ¡ng sâu sắc.
Xin vÄ©nh biệt thầy, GS-NGND Hoà ng NhÆ° Mai kÃnh mến!
TRẦN Há»®U TÃ
Giáo sư - Nhà giáo Nhân dân Hoà ng Như Mai sinh ngà y 3 tháng 8 năm Kỷ Mùi ( 26 tháng 9 năm 1919) tại phủ Lạng Thương, tỉnh Bắc Giang. Quê quán: thôn Nội Am, xã Liên Ninh, huyện Thanh Trì, Hà Nội.
- Há»c sinh trÆ°á»ng Bưởi Hà Ná»™i
- Há»c Äại há»c Y khoa và Äại há»c Luáºt trÆ°á»›c Cách mạng tháng Tám
- Hiệu trưởng trÆ°á»ng TÆ° thục Phan Thanh, Thái Bình (1948)
- Hiệu trưởng trÆ°á»ng SÆ° phạm Việt Bắc (1951)
- Hiệu trưởng trÆ°á»ng SÆ° phạm trung cấp trung Æ°Æ¡ng (1953).
- Cán bá»™ giảng dạy trÆ°á»ng Äại há»c Tổng hợp Hà Ná»™i (1959)
- Cán bá»™ giảng dạy trÆ°á»ng Äại há»c Tổng hợp Thà nh phố Hồ Chà Minh (1980)
- Hiệu trưởng trÆ°á»ng Trung há»c phổ thông TrÆ°Æ¡ng VÄ©nh Ký (1997đến nay)
- Chủ tịch Há»™i nghiên cứu và giảng dạy Văn há»c Thà nh phố (từ 1988 đến nay)
- Äược Nhà nÆ°á»›c phong chức danh Giáo sÆ° (1982)
- Äược phong danh hiệu Nhà giáo Nhân dân (1990)
- Äược tặng Huân chÆ°Æ¡ng lao Ä‘á»™ng hạng Nhất
* Các tác phẩm, công trình tiêu biểu:
Sáng tác:
-        Tiếng trống Hà Hồi (kịch, 1948)
-        Dòng sông biên giới (kịch, viết 1957, xuất bản 2001)
-        Vẽ chân dung cụ Äồ Chiểu (kịch, viết 1982, xuất bản 2001).
-        Trao cho nhau cuá»™c Ä‘á»i (thÆ¡, 1993)
* Nghiên cứu:
-        Văn há»c Việt Nam hiện đại (Nxb. Giáo dục, 1961)
-        Trần Hữu Trang – soạn giả ca kịch cải lương (1982)
-        Nhà soạn kịch cải lương Trần Hữu Trang (1986)
-        Nháºn định vá» cải lÆ°Æ¡ng (1986)
-        Giới thiệu sân khấu cải lương (1986)
-        ThÆ¡ má»™t thá»i (1989)
-        Hoà ng NhÆ° Mai tuyển táºp (Nxb Giáo dục, 2005)
|
Nguồn: http://tuoitre.vn/Giao-duc/571307/vinh-biet-giao-su-nha-giao-nhan-dan-hoang-nhu-mai.html#ad-image-1 |