4:25, 02/08/2010
|
Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Ngoại trưởng Pakistan, Mehmood Qureshi, trong cuá»™c há»p ở Islamabad ngà y 19/7.
|
|
|
Quyết định viện trợ ồ ạt cho Pakistan để nÆ°á»›c nà y há»— trợ quốc gia láng giá»ng Afghanistan, tổ chức há»™i nghị các nhà tà i trợ để nghe chÃnh quyá»n Kabul báo cáo kế hoạch sắp tá»›i, thay đổi chiến lược quân sá»± tại Afghanistan là những việc là m má»›i nhất của Mỹ liên quan tá»›i chiến trÆ°á»ng mà hỠđã dấn thân từ gần 9 năm nay. Nếu nhÆ° mục tiêu khởi Ä‘iểm của Mỹ tại đất nÆ°á»›c Nam à nà y là tranh già nh ảnh hưởng vá»›i Liên bang Nga thì giỠđây mục tiêu của há» là gì? Những sá»a soạn cuối cùng cho việc rút quân Trong khi các lo ngại vá» tình hình cuá»™c chiến Afghanistan tiếp tục tăng lên, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Rodham Clinton khởi sá»± chuyến công du Nam à vá»›i nhiệm vụ tái xác định mục tiêu của cuá»™c chiến kéo dà i gần 9 năm nay. Trong chuyến thăm 4 nÆ°á»›c Äông - Nam à lần nà y của Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton, Ä‘iểm dừng chân đầu tiên của bà là Pakistan. Tại thủ đô Islamabad hôm 19/7, Ngoại trưởng Mỹ thông báo má»™t kế hoạch há»— trợ kinh tế cho Pakistan trên 500 triệu USD. Kế hoạch nà y bao gồm nhiá»u chÆ°Æ¡ng trình trợ giúp Pakistan nhÆ° kế hoạch xây dá»±ng Ä‘áºp thủy Ä‘iện, nhiá»u dá»± án hợp tác trong lÄ©nh vá»±c năng lượng, phát triển nông nghiệp và y tế. Kế hoạch há»— trợ 500 triệu USD là má»™t phần trong chÆ°Æ¡ng trình tà i trợ ồ ạt cho Pakistan đã được Quốc há»™i Mỹ thông qua, và dá»± trù tăng lên gấp ba ngân sách trợ giúp Pakistan vá» mặt dân sá»±. Tổng ngân sách tà i trợ dá»± tÃnh cho 5 năm tá»›i Æ°á»›c tÃnh lên tá»›i khoảng 7,5 tỉ USD. Theo giá»›i phân tÃch, kế hoạch trợ giúp kinh tế nói trên nhằm tô Ä‘iểm lại hình ảnh của Mỹ trong mắt ngÆ°á»i dân Pakistan. Äánh đổi lại chÆ°Æ¡ng trình viện trợ kinh tế ồ ạt vừa nêu, thì Washington theo dõi chặt chẽ ảnh hưởng của Islamabad tại Afghanistan đồng thá»i chÃnh quyá»n Mỹ kêu gá»i Pakistan mạnh dạn hÆ¡n trong việc đẩy lui quân Taliban khá»i lãnh thổ của mình. Sau khi ở thăm Pakistan hai ngà y, bà Clinton đã sang Afghanistan để tham dá»± há»™i nghị các nhà tà i trợ Afghanistan. Äây là lần đầu tiên thủ đô Kabul tổ chức cuá»™c há»p quốc tế nà y vá»›i sá»± có mặt của các đại diện hÆ¡n 60 quốc gia. Vấn Ä‘á» then chốt đặt ra trong cuá»™c há»p lần nà y là vấn Ä‘á» chuyển tiếp, củng cố quyá»n lá»±c cho Kabul, để có thể má»™t mình quán xuyến tÆ°Æ¡ng lai, bảo đảm an ninh, má»™t khi quân Ä‘á»™i nÆ°á»›c ngoà i rút Ä‘i. TrÆ°á»›c khi khai mạc cuá»™c há»p nà y, Tổng thÆ° ký Liên Hiệp Quốc, ông Ban Ki-moon, ngÆ°á»i cùng chủ trì Há»™i nghị vá»›i Tổng thống Karzai đã tóm lược mong đợi của các nhà tà i trợ. Theo đó, Tổng thống Afghanistan nêu rõ những biện pháp cụ thể để cải thiện việc Ä‘iá»u hà nh đất nÆ°á»›c, thúc đẩy hòa giải dân tá»™c, cải thiện tình hình an ninh. Trong bà i phát biểu hôm 20/7, Ngoại trưởng Mỹ nhắc lại lịch trình rút quân mà Tổng thống Obama trÆ°á»›c đây đã từng thông báo: Mỹ bắt đầu rút quân từ tháng 7/2011. Ngoại trưởng Mỹ khẳng định thá»i Ä‘iểm nà y đánh dấu má»™t giai Ä‘oạn má»›i, Mỹ sẽ không bá» nhiệm vụ há»— trợ để cho Afghanistan trở thà nh má»™t quốc gia ổn định, hòa bình. Tại há»™i nghị, Tổng thống Afghanistan kêu gá»i tổ chức các cuá»™c thảo luáºn để xem Afghanistan có thể bằng cách nà o tá»± má»™t mình đứng vững hÆ¡n, không cần đến viện trợ nÆ°á»›c ngoà i. Ông Karzai không xin tiá»n các quốc gia tà i trợ. NhÆ°ng cÅ©ng nhÆ° trong các cuá»™c há»p trÆ°á»›c đây, ông nhắc lại là chÃnh quyá»n Afghanistan cần được quyá»n kiểm soát 50% quỹ tà i trợ cho đất nÆ°á»›c nà y chứ không phải chỉ có 20% nhÆ° hiện nay. Theo ông, nếu để chÃnh quyá»n Kabul đứng ra thá»±c hiện các đỠán phát triển thì há» sẽ được dân chúng ủng há»™ nhiá»u hÆ¡n.
|
Äại biểu từ hÆ¡n 60 quốc gia và tổ chức đã kết thúc há»™i nghị quốc tế thảo luáºn vá» tÆ°Æ¡ng lai của Afghanistan.
|
Mảng thứ ba liên quan đến những thay đổi của Mỹ tại Afghanistan, đó là sá»± thay đổi chiến thuáºt. Tháng 6/2010 là tháng đẫm máu nhất trong cuá»™c chiến đối vá»›i lá»±c lượng quốc tế tại Afghanistan, vá»›i 103 binh sÄ© thiệt mạng, trong khi hà ng chục ngà n quân Mỹ được đổ thêm và o nÆ¡i nà y. Trong báo cáo Ä‘Æ°a ra má»›i đây, má»™t nhà phân tÃch quân sá»± Mỹ nói rằng, hiện quá trá»… để có thể thay đổi gì trong chiến lược và nếu có thay đổi khi duyệt xét tình hình chiến trÆ°á»ng cuối năm nay thì chỉ để xem chiến thuáºt nà o rút lui tốt nhất. Những háºu quả không ngá» của chÃnh trị Mỹ Cuá»™c chiến Afghanistan đã kéo dà i tá»›i cả chục năm nhÆ°ng tháºt ra, Mỹ đã tham chiến tại Afghanistan từ... 30 năm trÆ°á»›c. Ban đầu là vì chá»n lá»±a, sau đó má»›i là cần thiết. Từ cuối năm 1979, khi Liên bang Xôviết Ä‘Æ°a quân và o Afghanistan để can thiệp cuá»™c ná»™i chiến đẫm máu ở đây, chÃnh quyá»n Jimmy Carter cÅ©ng đã nháºp cuá»™c. Äó là lần đầu tiên. Cùng vá»›i hai đồng minh Hồi giáo là Aráºp Xêút và Pakistan, Mỹ khi ấy tổ chức và yểm trợ các lá»±c lượng kháng chiến Hồi giáo bản địa để là m giảm ảnh hưởng của Liên Xô tại khu vá»±c Nam Ã. Chẳng có quyá»n lợi gì tại Afghanistan, Mỹ chá»n lá»±a chiến lược đó trong 10 năm và đạt kết quả và o năm 1989. NhÆ°ng háºu quả không thể lÆ°á»ng được là sá»± can thiệp nà y của Mỹ lại thổi bùng lên phong trà o Thánh chiến và tạo ra các lá»±c lượng Hồi giáo đối đầu nhau để kiểm soát Afghanistan. Tình trạng ná»™i chiến kéo dà i quãng 10 năm, từ năm 1990 đến 2001, vá»›i Mỹ và đồng minh là Pakistan lại thủ vai yểm trợ phe nà y chặn nhóm kia. Kết cục thì phe Taliban được Pakistan yểm trợ đã là m chủ Kabul từ năm 1996. Äó là lần thứ hai Mỹ can thiệp và o Afghanistan. Háºu quả là Taliban lại chứa chấp và trợ lá»±c mạng lÆ°á»›i khủng bố Al-Qaeda, dùng Afghanistan là m háºu cứ huấn luyện đặc công khủng bố và tấn công các cÆ¡ sở quyá»n lợi của Mỹ trên thế giá»›i. Vụ khủng bố ngà y 11/9/2001 của Al-Qaeda đảo lá»™n tất cả vì từ chá»n lá»±a, Afghanistan lại trở thà nh chiến trÆ°á»ng cần thiết. Ngà y 10/10/2001, chÃnh quyá»n George W. Bush cho quân và o Afghanistan, vá»›i sá»± đồng tình của Tổ chức NATO. Trong 30 ngà y, Mỹ không thể chuyển quân và o là m chủ tráºn địa, mà ông Bush cÅ©ng chẳng muốn váºy. "Của Ä‘i thay ngÆ°á»i" vẫn là phÆ°Æ¡ng sách hay, được hiểu theo cả nghÄ©a Ä‘en lẫn nghÄ©a bóng. NghÄ©a Ä‘en là Mỹ dùng máy bay oanh tạc chiến lược và lá»±c lượng biệt kÃch hÆ¡n là các Ä‘Æ¡n vị bá»™ binh quy mô để đánh báºt lá»±c lượng Taliban ra khá»i thủ đô Kabul và các thà nh phố miá»n Bắc Afghanistan. NghÄ©a bóng là váºn Ä‘á»™ng sá»± hợp tác của các lá»±c lượng Hồi giáo đối láºp vá»›i Taliban, nhÆ° Liên minh PhÆ°Æ¡ng Bắc hay nhiá»u lãnh đạo thị tá»™c khác, và các nhóm Hồi giáo theo dòng Shite có quan hệ vá»›i Iran hay cả Ấn Äá»™. Của ở đây gồm có cả tiá»n bạc, viện trợ hay sá»± mua chuá»™c. Kết cuá»™c thì Mỹ huy Ä‘á»™ng được và o má»™t tráºn tuyến nhiá»u lá»±c lượng Afghanistan đã từng bị Taliban đánh bại từ 1996. NhÆ°ng Taliban bị đánh mà không bại. Há» chỉ phân tán trong các khu vá»±c hiểm trở của Afghanistan. Chiến lược của Tổng thống Bush tại Afghanistan là chỉ đánh cầm chừng, vá»›i mục tiêu là tiêu diệt lá»±c lượng khủng bố Al-Qaeda, phá vỡ khả năng yểm trợ khủng bố của Taliban và láºp ra má»™t chÃnh quyá»n thân Mỹ tại Kabul. Nhược Ä‘iểm của chiến lược ấy là Mỹ không đủ quân số kiểm soát được cả lãnh thổ dù vẫn đạt kết quả là là m tê liệt bá»™ pháºn đầu não của Al-Qaeda. Từ 2001 đến nay, Al-Qaeda hết khả năng tái diá»…n “thà nh tÃch†11/9. NhÆ°ng từ đó đến nay, Taliban đã tái phối trà lại lá»±c lượng và kiểm soát được nhiá»u khu vá»±c hẻo lánh tại nông thôn, Ä‘a số ở miá»n Nam Afghanistan. Äiểm lại chuyện cÅ©, Mỹ đã táºn dụng nghệ thuáºt "mượn sức" tại Afghanistan, mượn sức ngÆ°á»i để giải quyết chuyện mình. Cho tá»›i khi ông Obama nháºm chức. Ông đắn Ä‘o rất lâu trÆ°á»›c khi gián tiếp thông báo mục tiêu của chiến lược má»›i qua bà i diá»…n văn cuối năm 2009 tại West Point. Khi quyết định má»i nguồn lá»±c tại Afghanistan, Tổng thống Obama nhắm đến ba mục tiêu. Thứ nhất, không cho Al-Qaeda tồn tại ở Afghanistan; thứ hai là rút quân khá»i chiến trÆ°á»ng nà y nhÆ° tại Iraq qua việc thÆ°Æ¡ng thuyết vá»›i các lãnh đạo Taliban vá» Ä‘iá»u kiện then chốt là chấm dứt yểm trợ Al-Qaeda và thứ ba là bắt đầu triệt thoái từ tháng 7/2011. Muốn đạt các mục tiêu ấy, Mỹ phải Ä‘Æ°a thêm 30.000 quân tá»›i và kêu gá»i các đồng minh trong NATO góp sức. Yêu cầu thứ hai là giúp chÃnh quyá»n Hamid Karzai tại Kabul láºp ra má»™t quân Ä‘á»™i và lá»±c lượng cảnh sát để thay thế các Ä‘Æ¡n vị Mỹ - NATO. Yêu cầu thứ ba là phải tạo ra phép lạ kinh tế để ổn định cuá»™c sống ngÆ°á»i dân và phát triển má»™t xã há»™i tiá»n công nghiệp. Yêu cầu thứ tÆ° gây sức ép bằng nghệ thuáºt chiến tranh chống nổi dáºy để vừa phân hóa phe Taliban vừa tranh thủ háºu thuẫn của dân chúng nhằm có thêm thông tin vá» tình báo... Tức là thay vì chỉ đánh cầm chừng nhÆ° vị tiá»n nhiệm, ông Obama cho dồn quân đánh tá»›i để rút quân tháºt nhanh. Má»™t “ấn bản†khác của chiến lược dồn quân tại Iraq mà ông đã lên án. NhÆ°ng Afghanistan không phải là Iraq. Háºu cứ chÃnh yếu của Al-Qaeda nay không còn là Afghanistan: lá»±c lượng nà y đã tản qua Pakistan và phát triển cÆ¡ sở tại nhiá»u nÆ¡i khác, nhÆ° Yemen hay Somalia. Mục tiêu đầu tiên của chiến lược Obama tại Afghanistan coi nhÆ° đã... đạt trÆ°á»›c khi chiến lược thà nh hình. NhÆ°ng quét sạch Al-Qaeda chỉ là mục tiêu phụ. Chuyện chÃnh là tạo Ä‘iá»u kiện cho Mỹ rút quân. Äiá»u kiện ấy là cấp tốc Afghanistan hóa chiến tranh- trao cho Afghanistan trách nhiệm tá»± vệ, vá»›i má»™t chÃnh quyá»n liên hiệp giữa phe thân Mỹ tại Kabul và các lãnh đạo Taliban ly khai. Nhìn lại thì đây vẫn là phép "mượn sức" của nhiá»u thế lá»±c khác nhau. Má»—i thế lá»±c lại theo Ä‘uổi má»™t mục Ä‘Ãch riêng - có khi là quyá»n lá»±c, có khi là quyá»n lợi kinh tế - vá»›i kết quả chung là cầm chân nhau cho Mỹ triệt thoái các Ä‘Æ¡n vị tác chiến. Chiến lược ấy đòi há»i má»™t sức ép quân sá»± đáng sợ và nhiá»u chÆ°Æ¡ng trình viện trợ tốn kém. Äầu tháng 6, tÆ°á»›ng Stanley McChrystal cÅ©ng tÆ°á»ng trình lên các tổng trưởng quốc phòng của NATO rằng phải mất cả năm chứ không và i tháng mà có kết quả và tình hình mấy tháng tá»›i sẽ còn nhiá»u khó khăn. Có lẽ đây má»›i là lý do tháºt - chứ không phải bà i viết trên tá» Rolling Stone và o cuối tháng 6 - khiến ông bị giải nhiệm khá»i chức TÆ° lệnh chiến trÆ°á»ng Afghanistan. Từ năm 2008, Mỹ đã cho khảo sát vá» tình hình tà i nguyên Afghanistan, tháng trÆ°á»›c má»›i tiết lá»™ rằng trữ lượng tà i nguyên khoáng sản ở đây lên tá»›i cả ngà n tỉ USD. NhÆ°ng, đó là tà i sản trên giấy, trên núi hay dÆ°á»›i lòng đất. Muốn khai thác ra tiá»n thì còn cần cả nghìn cây số xa lá»™ hay Ä‘Æ°á»ng sắt chÆ°a há» có và không thể có nếu còn chiến tranh. Mỹ là nÆ°á»›c tÆ° bản chứ không khá»: Afghanistan không là thị trÆ°á»ng có giá trị chiến lược vá» kinh tế cho nÆ°á»›c Mỹ. NhÆ°ng lại là chiến trÆ°á»ng là m Mỹ bị hao tốn và các Ä‘Æ¡n vị tác chiến bị cầm chân tại chá»—. Má»™t lúc vÆ°á»›ng báºn ở hai chiến trÆ°á»ng thì xoay trở thế nà o khi gặp chuyện bất ngá»? Äã váºy, các đồng minh NATO Ä‘á»u từ chối đôn quân, khá»i cần tá»›i lý do là vì ông Bush ngang bÆ°á»›ng. Tiến Ä‘á»™ tại Iraq có thể giúp Mỹ tăng viện cho chiến trÆ°á»ng Afghanistan, nhÆ°ng các Ä‘Æ¡n vị Afghanistan vẫn chỉ có danh hÆ¡n thá»±c và chÆ°a thể thay được binh lÃnh Mỹ trÆ°á»›c ngà y dân Mỹ Ä‘i bầu tổng thống. Äâm ra binh sÄ© Mỹ phải chạy Ä‘ua vá»›i thá»i gian: và o tháºt sâu mà toà n mạng để rút tháºt nhanh cho lãnh đạo ca khúc khải hoà n. Trong khi ấy, các viên chức dân sá»± cÅ©ng chạy Ä‘ua vá»›i thá»i gian để láºp kế hoạch phát triển kinh tế trong thá»i chiến và thá»i "háºu chiến". Các lá»±c lượng khác cÅ©ng biết bóc lịch Mỹ và coi giá» Washington. ChÃnh quyá»n Karzai tìm cách móc nối và đối thoại vá»›i má»™t số lãnh đạo Taliban. ChÃnh quyá»n Pakistan bên cạnh cÅ©ng thế, ngà y cà ng gây ảnh hưởng và o Afghanistan - nhÆ° xÆ°a. Lá»±c lượng Taliban thì cố thủ trong các địa phÆ°Æ¡ng há» chiếm đóng. Trên thế giá»›i, các quốc gia Hồi giáo, kể cả Iran hay Thổ NhÄ© Kỳ, cÅ©ng theo dõi và chá» ngà y Mỹ rút. Ngần ấy lá»±c lượng Ä‘á»u tìm cách trám và o khoảng trống sẽ do Mỹ để lại. TÆ°á»›ng Petreaus phải thuyết phục há» là Mỹ sẽ đánh tá»›i thắng - nhÆ°ng vẫn khéo léo để khá»i phủ nháºn kỳ hạn chÃnh trị do lãnh đạo đặt ra ở háºu phÆ°Æ¡ng. Mỹ can thiệp và o Afghanistan từ 30 năm nay chủ yếu nhá» váºn dụng các thế lá»±c khác, kể cả các nhóm Thánh chiến biến thà nh khủng bố, có khi thà nh đồng minh, có khi là đối thủ của Mỹ. Bây giá», chÃnh quyá»n Obama lại muốn các Ä‘Æ¡n vị tác chiến phải nhảy và o tạo Ä‘iá»u kiện cho các thế lá»±c nà y sống chung để Mỹ sá»›m rút. Chiến lược ấy có thể thà nh công, vá»›i xác suất rất nhá». NhÆ°ng không thể thà nh công vá»›i cái khung thá»i gian quá hẹp. Vì váºy, nhiá»u phần thì Mỹ sẽ còn ở lại Afghanistan sau kỳ hạn chÃnh trị của Tổng thống Obama
Nguyễn Lê Bảo Phương (tổng hợp) http://antg.cand.com.vn/vi-VN/hosomat/2010/7/72987.cand?Page=2
|