Äối thoại trong giải quyết khiếu nại, tố cáo Imprimer
Vendredi, 23 Mars 2012 11:58

Khiếu nại, tố cáo Ä‘ang nổi lên nhÆ° là “má»™t hiện tượng nhức nhối†trong xã há»™i. Giải quyết vấn Ä‘á» này đòi há»i phải có má»™t hệ thống các giải pháp đồng bá»™ của cả hệ thống chính trị từ trung Æ°Æ¡ng đến địa phÆ°Æ¡ng. Khâu quan trá»ng nhất trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo là ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại tổ chức đối thoại vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo.

Vậy tại sao phải tổ chức đối thoại ? cÆ¡ sở pháp lý của đối thoại? lúc nào thì phải đối thoại ? trình tá»±, thủ tục, phÆ°Æ¡ng pháp đối thoại nhÆ° thế nào ?... là vấn Ä‘á» cần phải xem xét, nghiên cứu. Trong bài viết này, tác giả muốn giúp trả lá»i các câu há»i nêu trên.

I. MỤC ÄÃCH, à NGHĨA VÀ CÆ  SỞ PHÃP Là CỦA Äá»I  THOẠI

1. Mục đích

Äối thoại là má»™t trong những tác nghiệp quan trá»ng của hoạt Ä‘á»™ng thanh tra và xác minh giúp ngÆ°á»i có thẩm quyá»n giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thông qua đối thoại nhằm thu thập và củng cố những thông tin có giá trị chứng cứ để xác định sá»± thật của vụ việc nhÆ°: Nguyên nhân, Ä‘iá»u kiện phát sinh vụ việc, trách nhiệm của từng ngÆ°á»i đến đâu; ai đúng, ai sai?..;  Những Ä‘iểm bất cập, sÆ¡ hở, thiếu sót của pháp luật, cÅ©ng nhÆ° những Æ°u khuyết Ä‘iểm của các cá nhân, cÆ¡ quan Ä‘oàn thể trong công tác quản lý cÅ©ng nhÆ° trong việc chấp hành chính sách của Äảng, pháp luật của Nhà nÆ°á»›c liên quan đến ná»™i dung khiếu nại, tố cáo. Những thông tin là kết quả của đối thoại đó giúp cho ngÆ°á»i có trách nhiệm và thẩm quyá»n có được những quyết định đúng đắn trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo.

2. à nghĩa

- Tổ chức đối thoại tốt trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo là má»™t trong những biểu hiện của Nhà nÆ°á»›c pháp quyá»n xã há»™i chủ nghÄ©a, Ä‘á» cao pháp luật, pháp chế;

- Thể hiện tính công khai, dân chủ trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo và cao hơn nữa là thể hiện rõ phương châm: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra†và khẳng định bản chất của Nhà nước ta: "Nhà nước của dân, do dân và vì dân";

- Khi đối thoại thông qua việc trả lá»i và giải thích các quy định của pháp luật, các bên tham gia đối thoại còn được tuyên truyá»n, phổ biến, giáo dục pháp luật vá» khiếu nại, tố cáo nói riêng và pháp luật nói chung, ý nghÄ©a này đặc biệt quan trong đối vá»›i loại hình tổ chức đối thoại có đông ngÆ°á»i tham gia;

- "Äối thoại" cÅ©ng là dịp để cán bá»™, lãnh đạo các cấp thể hiện bản lÄ©nh và phẩm chất của mình trÆ°á»›c các bên tham gia đối thoại;

- Bản chất của “đối thoại†cÅ©ng chính là má»™t biện pháp hoà giải trong khuôn khổ của pháp luật vá» khiếu nại, tố cáo, và các văn bản pháp luật nhằm góp phần củng cố và tăng cÆ°á»ng sá»± Ä‘oàn kết trong nhân dân, tránh đối đầu, đối địch dẫn đến hận thù…

II. KHÃI  NIỆM VÀ CHỦ THỂ

1. Khái niệm đối thoại trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

1.1. Theo Äại từ Ä‘iển tiếng Việt thuật ngữ "đối thoại" có hai nghÄ©a là:

“1. Nói chuyện qua lại giữa hai hay nhiá»u ngÆ°á»i vá»›i nhau.

2. Bàn bạc, thÆ°Æ¡ng lượng trá»±c tiếp giữa hai hay nhiá»u bên vá»›i nhau để giải quyết các vấn Ä‘á» tranh chấp.â€

Ở nghÄ©a thứ nhất "đối thoại" được hiểu chỉ là những cuá»™c trao đổi miệng bình thÆ°á»ng của hai hay nhiá»u ngÆ°á»i vá»›i nhau, có thể không liên quan gì đến công việc, nhÆ°ng ở nghÄ©a thứ hai "đối thoại" lại là bàn bạc, thÆ°Æ¡ng lượng giữa hai hay nhiá»u bên vá»›i nhau và gắn vá»›i các vấn Ä‘á» tranh chấp. "Bên", ở đây  có thể là ngÆ°á»i hoặc nhóm ngÆ°á»i có má»™t hoặc má»™t số quan Ä‘iểm giống nhau, còn tranh chấp chính là những mâu thuẫn, bất hoà vá» quyá»n, lợi ích kinh tế và các lợi ích khác giữa các chủ thể tham gia quan hệ nhÆ°ng chÆ°a được giải quyết ổn thoả. Hay nói cách khác, theo nghÄ©a thứ hai này thì “đối thoại†chính là má»™t trong những phÆ°Æ¡ng pháp giải quyết khiếu nại, tố cáo.

1.2. Cơ sở pháp lý của đối thoại

Tại khoản 10, Äiá»u 1 của Luật sá»­a đổi, bổ sung má»™t số Ä‘iá»u của Luật khiếu nại, tố cáo năm 2005 (sau đây là Luật KN, TC hiện hành) đã quy định:

"Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần đầu, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại phải gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại để làm rõ ná»™i dung khiếu nại, yêu cầu của ngÆ°á»i khiếu nại và hÆ°á»›ng giải quyết khiếu nại. Trong trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i khiếu nại nhá» luật sÆ° giúp đỡ vá» pháp luật thì luật sÆ° có quyá»n tham gia trong quá trình giải quyết khiếu nại. NgÆ°á»i giải quyết khiếu nại lần đầu phải ra quyết định giải quyết khiếu nại bằng văn bản và gá»­i quyết định này cho ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n, lợi ích liên quan. Quyết định giải quyết khiếu nại phải được công bố công khai."

Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần hai, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại có  quyá»n:“Triệu tập ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i khiếu nại để tổ chức đối thoại;â€

(Ä‘iểm d, khoản 17, Äiá»u 1 của Luật KN, TC hiện hành).

Vá» ná»™i dung đối thoại khi giải quyết khiếu nại lần 2 thì tại khoản 18, Äiá»u 1 của Luật KN, TC hiện hành đã quy định:

“Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần hai, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại có thể gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại để làm rõ ná»™i dung khiếu nại, yêu cầu của ngÆ°á»i khiếu nại và hÆ°á»›ng giải quyết khiếu nại. Trong trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i khiếu nại nhá» luật sÆ° giúp đỡ vá» pháp luật thì luật sÆ° có quyá»n tham gia trong quá trình giải quyết khiếu nại.â€

Vá» trình tá»±, thủ tục, ná»™i dung đối thoại được quy định tại Äiá»u 9 của Nghị định 136/2006/NÄ-CP “Quy định chi tiết và hÆ°á»›ng dẫn thi hành má»™t số Ä‘iá»u của Luật Khiếu nại, tố cáo và các Luật sá»­a đổi, bổ sung má»™t số Ä‘iá»u của Luật Khiếu nại, tố cáo†nhÆ° sau:

“1. Trong quá trình giải quyết khiếu nại lần đầu ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại phải trá»±c tiếp gặp gỡ, đối thoại vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n, lợi ích liên quan để làm rõ ná»™i dung khiếu nại, yêu cầu của ngÆ°á»i khiếu nại và hÆ°á»›ng giải quyết khiếu nại; việc gặp gỡ, đối thoại phải tiến hành công khai, dân chủ; nếu thấy cần thiết có thể má»i đại diện tổ chức chính trị - xã há»™i tham dá»±.

Äối vá»›i việc giải quyết khiếu nại lần hai, việc gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp chỉ thá»±c hiện khi thấy cần thiết. Trong trÆ°á»ng hợp khiếu nại là vụ việc phức tạp, thì ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại lần hai phải gặp gỡ, đối thoại trá»±c tiếp vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n và lợi ích liên quan. Việc gặp gỡ, đối thoại được tiến hành nhÆ° lần đầu.

2. NgÆ°á»i giải quyết khiếu nại có trách nhiệm thông báo bằng văn bản vá»›i ngÆ°á»i khiếu nại, ngÆ°á»i bị khiếu nại, ngÆ°á»i có quyá»n, lợi ích liên quan, đại diện tổ chức chính trị - xã há»™i biết thá»i gian, địa Ä‘iểm, ná»™i dung việc gặp gỡ, đối thoại; ngÆ°á»i được thông báo có trách nhiệm đến đúng thá»i gian, địa Ä‘iểm, thành phần nhÆ° trong thông báo.

3. Khi gặp gỡ, đối thoại, ngÆ°á»i giải quyết khiếu nại phải nêu rõ ná»™i dung cần đối thoại, kết quả việc xác minh ná»™i dung vụ việc khiếu nại; ngÆ°á»i tham gia đối thoại có quyá»n phát biểu ý kiến, Ä‘Æ°a ra những bằng chứng liên quan đến vụ việc khiếu nại và yêu cầu của mình.

4. Việc gặp gỡ, đối thoại phải được lập thành biên bản; biên bản phải ghi rõ ý kiến của những ngÆ°á»i tham gia, tóm tắt kết quả vá» các ná»™i dung đã đối thoại, có chữ ký của ngÆ°á»i tham gia; trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i tham gia đối thoại không ký xác nhận thì phải ghi rõ lý do; biên bản này được lÆ°u vào hồ sÆ¡ vụ việc khiếu nại.

5. Kết quả việc gặp gỡ, đối thoại là má»™t trong các căn cứ làm cÆ¡ sở cho việc giải quyết khiếu nại.â€

Tuy nhiên, đây là những quy định còn rất má»›i mẻ cả vá» lý luận và thá»±c tiá»…n, ngoài ra vẫn chÆ°a có văn bản nào khác quy định chi tiết và hÆ°á»›ng dẫn thi hành nên nhiá»u cán bá»™ chuyên trách, thậm chí cả má»™t số đồng chí lãnh đạo còn ngại làm, má»™t số ngÆ°á»i muốn làm nhÆ°ng lại chÆ°a biết tiến hành thế nào thì có hiệu quả.

2. Chủ thể tham gia đối thoại

2.1. NgÆ°á»i chủ trì

Trên thá»±c tế, khi có những khiếu nại, tố cáo của công dân, ngÆ°á»i có thẩm quyá»n giải quyết thÆ°á»ng thành lập những Ä‘oàn công tác hoặc Ä‘oàn thanh tra để tiến hành xác minh, làm rõ, kết luận và kiến nghị biện pháp xá»­ lý, hay nói cách khác há» là những ngÆ°á»i tham mÆ°u giúp ngÆ°á»i có thẩm quyá»n giải quyết khiếu nại, tố cáo. Má»™t trong những biện pháp tác nghiệp mà Trưởng Ä‘oàn và thành viên của Ä‘oàn thanh tra, Ä‘oàn công tác (thÆ°á»ng là các thanh tra viên, chuyên viên thuá»™c Ä‘Æ¡n vị thanh tra và các Ä‘Æ¡n vị khác của các ngành có liên quan) sá»­ dụng trong quá trình thu thập phân tích, chứng cứ để Ä‘i đến kết luận, kiến nghị là phải tiến hành đối thoại. Trong đối thoại, thành viên của các Ä‘oàn thanh tra, kiểm tra, Ä‘oàn công tác đồng thá»i có vai trò: là ngÆ°á»i tổ chức, ngÆ°á»i chủ trì trong tổ chức đối thoại cÅ©ng có khi là má»™t bên trong đối thoại. Äể phân biệt vá»›i các chủ thể tham gia đối thoại khác, trong bài này chúng tôi gá»i tắt những thành viên của Ä‘oàn thanh tra, kiểm tra trong đối thoại là “ngÆ°á»i chủ trì†đối thoại. Yêu cầu đối vá»›i những ngÆ°á»i này, ngoài những tiêu chí của má»™t ngÆ°á»i cán bá»™ công chức thì cần phải:

+ Có phẩm chất đạo đức tốt, tinh thần cầu thị, hết lòng vì công việc chung, vì nhiệm vụ được giao;

+ Trình độ chuyên môn vững vàng, biết lắng nghe và có khả năng phân tích, tổng hợp cao;

+ Khả năng xử lý tình huống, nắm bắt tâm lý tốt;

2.2. NgÆ°á»i đối thoại

Trong giải quyết khiếu nại, tố cáo luôn có ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo, ngÆ°á»i bị khiếu nại, tố cáo, thậm chí có cả những ngÆ°á»i có quyá»n lợi, nghÄ©a vụ liên quan khác. Những ngÆ°á»i này luôn luôn là má»™t hoặc nhiá»u bên trong đối thoại. CÅ©ng có khi há» tham gia đối thoại má»™t cách tá»± nguyện nhằm mục đích làm rõ sá»± thật của vụ việc, nhÆ°ng cÅ©ng có khi há» phải bắt buá»™c tham gia đối thoại theo yêu cầu của ngÆ°á»i có thẩm quyá»n. Tuy nhiên đặc Ä‘iểm chung của những ngÆ°á»i này luôn luôn có thiên hÆ°á»›ng bảo vệ quyá»n lợi và cố gắng bác bá» những lập luận có thể gây phÆ°Æ¡ng hại cho bản thân há». Theo quy định của pháp luật khiếu nại, tố cáo thì:

- NgÆ°á»i khiếu nại:Là má»i công dân Việt Nam, kể cả những ngÆ°á»i phạm tá»™i có thể bị hạn chế má»™t số quyá»n công dân nhÆ°ng há» vẫn có quyá»n khiếu nại những quyết định hành chính, hành vi hành chính; NgÆ°á»i đại diện hợp pháp của cÆ¡ quan Nhà nÆ°á»›c, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã há»™i, tổ chức xã há»™i nghá» nghiệp, tổ chức kinh tế, Ä‘Æ¡n vị vÅ© trang nhân dân.

- NgÆ°á»i tố cáo:Má»i công dân Ä‘á»u có quyá»n tố cáo vá»›i cÆ¡ quan tổ chức, cá nhân có thẩm quyá»n vá» hành vi trái pháp luật của bất cứ cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc Ä‘e doạ gây thiệt hại lợi ích Nhà nÆ°á»›c, quyá»n, lợi ích hợp pháp của công dân, cÆ¡ quan, tổ chức.

- NgÆ°á»i bị khiếu nại:CÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định ká»· luật bị khiếu nại.

- NgÆ°á»i bị tố cáo:CÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi bị tố cáo

Äể phân biệt vá»›i thành viên các Ä‘oàn thanh tra, Ä‘oàn công tác - ngÆ°á»i có vai trò chủ trì đối thoại, sau đây gá»i tắt ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo, ngÆ°á»i bị khiếu nại, tố cáo và ngÆ°á»i có quyá»n lợi, nghÄ©a vụ liên quan là “ngÆ°á»i đối thoạiâ€

III. NGUYÊN TẮC Äá»I THOẠI

1. Nguyên tắc chung

- Äảm bảo dân chủ, công khai, tôn trá»ng ngÆ°á»i tham gia đối thoại và tuân thủ pháp luật của Nhà nÆ°á»›c, Ä‘Æ°á»ng lối chính sách của Äảng;

- Không lợi dụng cuộc đối thoại để làm nơi thực hiện ý đồ xấu, không thiện chí, hoặc xúc phạm danh dự, uy tín của cơ quan Nhà nước và cá nhân;

- Bình tÄ©nh, thận trá»ng, tôn trá»ng sá»± thật khách quan.

2. Nguyên tắc tác nghiệp

2.1. Chuẩn bị cho đối thoại

NhÆ° chúng ta Ä‘á»u biết đối vá»›i bất kỳ má»™t công việc cụ thể nào nếu được chuẩn bị tốt thì khả năng đạt hiệu quả chắc chắn sẽ cao hÆ¡n. Mặt khác, “đối thoại†lại là má»™t công việc hết sức phức tạp, cho nên càng đòi há»i công tác chuẩn bị phải được quan tâm hÆ¡n, công phu hÆ¡n. Trong quá trình chuẩn bị cho đối thoại cần thiết phải thá»±c hiện các bÆ°á»›c sau đây:

2.1.1. Nghiên cứu hồ sơ:

Nghiên cứu hồ sÆ¡ là má»™t trong những công việc quan trá»ng chuẩn bị cho đối thoại. Nghiên cứu hồ sÆ¡ vụ việc Ä‘ang giải quyết cho phép ngÆ°á»i chủ trì đặt kế hoạch chất vấn, xác định kỹ thuật và ná»™i dung há»i thích hợp vá»›i từng ngÆ°á»i đối thoại. Trong hồ sÆ¡ vụ việc thÆ°á»ng có những tài liệu sau phải nghiên cứu:

- Nghiên cứu những tài liệu chuyên môn: Những quy định của pháp luật liên quan đến lĩnh vực đó;

- Nghiên cứu tài liệu, chứng cứ đã được xác minh;

- Nghiên cứu những tài liệu khác và áp dụng những biện pháp cần thiết thu thập thêm tài liệu làm căn cứ cho việc áp dụng phương pháp kỹ thuật chất vấn trong đối thoại.

- TrÆ°á»›c khi tổ chức đối thoại ngoài việc nghiên cứu hồ sÆ¡ còn cần phải tiến hành nhiá»u công việc khác đó là xác minh:

+ Xác minh để làm rõ ý, vấn Ä‘á» chÆ°a rõ mà trong cuá»™c đối thoại sắp tá»›i phải giải quyết giữa ngÆ°á»i khiếu nại, tố cáo vá»›i ngÆ°á»i bị khiếu nại, tố cáo;

+ Nguyên tắc Ä‘i xác minh phải luôn có từ hai ngÆ°á»i trở lên;

+ Kết quả xác minh phải lập biên bản hoặc phải có báo cáo vỠnội dung đã xác minh;

+ Có thể thu thập được chứng cứ (sổ sách, hoá Ä‘Æ¡n, bÆ°u ảnh thÆ° từ...)  và Ä‘á»u phải tiến hành lập biên bản;

+ Việc xác minh phải đảm bảo các yêu cầu sau:

· Nội dung:cần xác minh việc gì, tình tiết gì;

· Nguyên nhân:lý do trá»±c tiếp và gián tiếp, Ä‘iá»u kiện và Ä‘á»™ng cÆ¡ xảy ra sá»± việc;

· Thá»i gian:Xảy ra vào giá», ngày, tháng, năm nào (càng chính xác càng tốt;

· Äịa Ä‘iểm:Xảy ra tại đâu, trong địa phÆ°Æ¡ng nào (ví dụ tại thôn xóm, xã, huyện, tỉnh nào);

· NgÆ°á»i chứng kiến:Việc đó có những ai biết, má»™t ngÆ°á»i hay nhiá»u ngÆ°á»i, lý lịch cụ thể những ngÆ°á»i đó và há» biết thế nào... ghi lá»i khai cụ thể của há» vá» sá»± việc đó.

2.1.2. Nghiên cứu nhân thân “ngÆ°á»i†tham gia đối thoại

Thuật ngữ “ngÆ°á»i†ở đây là chỉ má»™t ngÆ°á»i, hoặc nhiá»u ngÆ°á»i, hay má»™t tổ chức tham gia đối thoại. Äối vá»›i nhân thân của má»™t ngÆ°á»i tham gia đối thoại có phần dá»… hÆ¡n, cụ thể là:

a. Nghiên cứu nhân thân ngÆ°á»i tham gia đối thoại giúp cho ngÆ°á»i chủ trì dá»± kiến được thái độ , lá»±a chá»n đúng phÆ°Æ¡ng pháp kỹ thuật đối thoại t, thiết lập được giao tiếp tâm lý vá»›i ngÆ°á»i đối thoại có cÆ¡ sở khoa há»c xác đáng trong quá trình phân tích và đánh giá lá»i lẽ đối thoại.

Trong đối thoại việc nghiên cứu nhân thân ngÆ°á»i đối thoại cần hÆ°á»›ng vào những ná»™i dung sau:

- Vá» phẩm chất đạo đức, tâm lý, hoạt Ä‘á»™ng chính trị, xã há»™i và công tác của ngÆ°á»i đối thoại;

- Trình Ä‘á»™ há»c vấn  và nghá» nghiệp mà ngÆ°á»i đối thoại đã được đào tạo;

- Quan hệ xã há»™i của ngÆ°á»i đối thoại;

- Nếu có thể nghiên cứu cả lối sống và văn hoá xá»­ sá»± của ngÆ°á»i tham gia đối thoại thì hiệu quả đối thoại càng cao hÆ¡n nhiá»u...

b. Äối vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i, vá»›i má»™t tổ chức thì phức tạp và khó khăn hÆ¡n, song vá» cÆ¡ bản vẫn phải vận dụng phÆ°Æ¡ng pháp nhÆ° đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i, đó là “nhằm†vào ngÆ°á»i đại diện, ngÆ°á»i đứng đầu, ngÆ°á»i thay mặt.

2.1.3. Lập kế hoạch cụ thể chi tiết

Bên cạnh việc chuẩn bị vá» ná»™i dung nhÆ°, mục đích: kế hoạch chất vấn, xác định kỹ thuật và vấn Ä‘á» cần đối thoại thì công việc chuẩn bị vỠđịa Ä‘iểm, thá»i gian và phÆ°Æ¡ng tiện cÅ©ng giữ vai trò hết sức quan trá»ng. Äịa Ä‘iểm và vị trí ngồi đối thoại phù hợp sẽ toát lên tính uy quyá»n của ngÆ°á»i chủ trì, tạo lên sá»± tôn trá»ng và niá»m tin của ngÆ°á»i đối thoại; Thá»i gian hợp lý thì thành phần tham gia đối thoại sẽ thuận lợi và có mặt đầy đủ, đúng giá» hÆ¡n; Äồng thá»i phải khống chế thá»i gian, biết Ä‘iá»u chỉnh thá»i gian cho cả cuá»™c đối thoại và cho những ngÆ°á»i tham gia. NgÆ°á»i chủ trì biết ngắt lá»i ngÆ°á»i Ä‘ang nói má»™t cách có văn hoá, không làm há» tá»± ái, nổi khùng, mà vẫn đạt được mục đích, ná»™i dung của cuá»™c đối thoại

2.2. Sử dụng phương pháp cảm hoá, thuyết phục

Cảm hoá, thuyết phục trong đối thoại là chinh phục ngÆ°á»i đối thoại hay  bằng Ä‘Æ°á»ng lối, chính sách, pháp luật, bằng tình cảm, bằng thá»±c tế cuá»™c sống, đạo đức và phong cách của bản thân làm cho ngÆ°á»i đối thoại tiếp nhận và chuyển đổi thái Ä‘á»™ theo hÆ°á»›ng tích cá»±c, có lợi cho việc giải quyết khiếu nại, tố cáo có hiệu quả. Song không phải vì thế mà để xuất hiện tÆ° tưởng và hành vi làm cho cuá»™c đối thoại trở thành cuá»™c thÆ°Æ¡ng lượng hay má»™t cuá»™c hoà hoãn vô nguyên tắc...

Cảm , thuyết phục được tiến hành má»™t cách má»m dẻo, sinh Ä‘á»™ng bằng những cuá»™c đấu lý, đấu lẽ giữa ngÆ°á»i chủ trì và “ngÆ°á»i†đối thoại vá» má»™t vấn Ä‘á» nhất định. Trong những trÆ°á»ng hợp đó, ngÆ°á»i chủ trì cần chứng tá» cho “ngÆ°á»i†tham gia đối thoại thấy sá»± công minh của mình mà “tâm phục, khẩu phụcâ€.

2.3. Sử dụng tài liệu chứng cứ

Sá»­ dụng tài liệu, chứng cứ là việc ngÆ°á»i chủ trì chủ Ä‘á»™ng cho ngÆ°á»i đối thoại biết tài liệu, chứng cứ (cho xem hoặc nói cho biết đến má»™t mức Ä‘á»™ nhất định) vá»›i mục đích tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ vào tÆ° tưởng, tâm lý ngÆ°á»i đối thoại, buá»™c ngÆ°á»i đối thoại phải nói đầy đủ, đúng sá»± thật vá» những việc làm của mình.

NgÆ°á»i đối thoại không chịu nói đúng sá»± thật có nguyên nhân quan trá»ng là cho rằng ngÆ°á»i chủ trì chÆ°a có hoặc có ít tài liệu, chứng cứ vá» vụ việc, cho nên há» có thể tìm cách che giấu được. Khi chuẩn bị tham gia đối thoại, há» thÆ°á»ng suy nghÄ© phá»ng Ä‘oán: Vì sao phải tham gia đối thoại? NgÆ°á»i chủ trì đã nắm được những tài liệu, chứng cứ gì? hiểu những hành Ä‘á»™ng, việc làm của hỠđến đâu?... Từ đó, ngÆ°á»i đối thoại đã dá»± phòng má»™t kế hoạch cho mình cách xá»­ sá»± trong quá trình đối thoại. NgÆ°á»i đối thoại thÆ°á»ng tìm cách chối quanh nếu biết hoặc cho rằng “đối thủ†của mình cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i chủ trì đối thoại thiếu tài liệu, chứng cứ. Có những ngÆ°á»i đối thoại sá»­ dụng thủ Ä‘oạn tinh vi để tìm hiểu xem ngÆ°á»i chủ trì biết đến đâu nhằm tính toán khả năng tiết lá»™ sá»± thật của mình. Trong những trÆ°á»ng hợp nhÆ° vậy, cần sá»­ dụng tài liệu, chứng cứ buá»™c ngÆ°á»i đối thoại trình bày đầy đủ, đúng sá»± thật vá» hành vi của mình.

Muốn sử dụng có hiệu quả tài liệu, chứng cứ đã thu được, cần chú ý những điểm dưới đây:

- Quá trình sá»­ dụng tài liệu, chứng cứ cần quan sát phát hiện những biến đổi trạng thái tâm lý của ngÆ°á»i đối thoại.

- Cần có nghệ thuật sá»­ dụng tài liệu chứng cứ khi công bố cho ngÆ°á»i tham gia đối thoại, không để lá»™ nguồn, hoặc công bố dần dần các tài liệu cho phù hợp vá»›i đối tượng và phạm vi của đối thoại.

2.4. Sử dụng mâu thuẫn

Sá»­ dụng mâu thuẫn là việc ngÆ°á»i chủ trì phải biết phát hiện những mâu thuẫn trong lá»i trình bày của “ngÆ°á»i†đối thoại để vạch ra biểu hiện của thái Ä‘á»™ không trung thá»±c, không thiện chí, buá»™c há» phải trình bày đầy đủ, đúng sá»± thật.

Việc sá»­ dụng mâu thuẫn để đấu tranh vá»›i ngÆ°á»i đối thoại phải trải qua hai giai Ä‘oạn sau đây:

a. Phát hiện kịp thá»i, đầy đủ và tìm được nguyên nhân gây ra mâu thuẫn

Trong thá»±c tiá»…n đối thoại, chúng ta thÆ°á»ng gặp những loại mâu thuẫn sau đây:

- Lá»i trình bày của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i tài liệu, chứng cứ mà ngÆ°á»i giải quyết đã xác minh, thu thập được;

- Lá»i trình bày trÆ°á»›c và sau của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i nhau;

- Lá»i trình bày của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i trình Ä‘á»™, khả năng của chính há»;

- Lá»i trình bày của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i các quy luật khách quan của tá»± nhiên và xã há»™i (thá»i gian, thá»i tiết, khuyết tật, ví dụ nhÆ°: ngÆ°á»i bị cận thị nặng thì không thể không Ä‘eo kính mà lại đứng xem được tài liệu)

Äể phát hiện đầy đủ, kịp thá»i các mâu thuẫn, ngÆ°á»i chủ trì phải nắm vững tài liệu của vụ việc, tập trung theo dõi, nghiên cứu quá trình trình bày của ngÆ°á»i đối thoại, phân tích từng lá»i nói và tài liệu Ä‘Æ°a ra để có căn cứ xác định.

Những loại mâu thuẫn trên có thể là tình tiết, có thể là vấn đỠcơ bản của vụ việc, song cách giải quyết chúng như thế nào trong quá trình đối thoại là tuỳ thuộc ở nguyên nhân gây ra mâu thuẫn đó.

Thông thÆ°á»ng vì muốn che giấu sá»± thật, thoái thác trách nhiệm hoặc đánh lạc hÆ°á»›ng ngÆ°á»i chủ trì trình bày của ngÆ°á»i đối thoại mâu thuẫn vá»›i thá»±c tế khách quan. Tuy nhiên, có trÆ°á»ng hợp nguyên nhân gây ra mâu thuẫn là do trình Ä‘á»™, khả năng diá»…n đạt, do trạng thái tâm lý không ổn định, do hiểu không đúng bản chất sá»± việc, hiện tượng, do trí nhá»› kém nên trình bày không đúng vá»›i thá»±c tế khách quan. Má»—i loại mâu thuẫn do những nguyên nhân khác nhau gây ra cần có phÆ°Æ¡ng pháp thích ứng giải quyết chúng.

b. Sử dụng mâu thuẫn để đấu tranh

Chỉ khi phát hiện ra mâu thuẫn và nguyên nhân gây mâu thuẫn, ngÆ°á»i chủ trì đối thoại má»›i có thể chá»n được cách giải quyết đúng đắn.

Thông thÆ°á»ng mâu thuẫn do trí nhá»› của ngÆ°á»i tham gia đối thoại kém mà trình bày sai thì ngÆ°á»i chủ trì phải dùng cách gợi nhá»›, nếu do trình Ä‘á»™ và khả năng diá»…n đạt kém thì dùng kỹ thuật há»i tuần tá»±, nếu tâm lý căng thẳng thì phải tạo ra bầu không khí cởi mở, thân thiện để làm yên lòng ngÆ°á»i đối thoại...

Äối vá»›i mâu thuẫn do ngÆ°á»i đối thoại cố ý trình bày sai sá»± thật tạo ra thì ta má»›i sá»­ dụng mâu thuẫn để làm rõ và có thái Ä‘á»™ kiên quyết. Trong quá trình sá»­ dụng mâu thuẫn để đấu tranh cần tuân theo má»™t số quy tắc sau:

- Mâu thuẫn phải được sá»­ dụng đúng lúc, tuỳ thuá»™c vào diá»…n biến của cuá»™c đối thoại mà chá»n thá»i Ä‘iểm cho đúng.

- Quá trình sá»­ dụng mâu thuẫn là quá trình đấu lý, đấu lẽ, do đó cần Ä‘á» phòng  biện, ngÆ°á»i giải quyết cần Ä‘Æ°a ra được những căn cứ khoa há»c và có thái Ä‘á»™ khách quan.

2.5. Kết thúc đối thoại phải có biên bản ghi nhận

Cuá»™c đối thoại dù có được chuẩn bị kỹ nhÆ° thế nào, quá trình đối thoại dù có thành công đến đâu nhÆ°ng nếu kết quả đó không được ghi lại bằng các biên bản và các bên ký xác nhận thì cÅ©ng không có tính pháp lý. Do vậy, ghi biên bản trong quá trình đối thoại là má»™t nguyên tắc hết sức quan trá»ng. Khi ghi biên bản cần chú ý những vấn Ä‘á» sau đây:

a. Vá» ná»™i dung:

Biên bản phải được ghi chép đầy đủ, chính xác, rõ ràng không tẩy xoá, đồng thá»i cÅ©ng phải “chốt†được những ná»™i dung  mà mục đích đối thoại đã đặt ra. Muốn vậy, ngÆ°á»i được phân công ghi biên bản cÅ©ng phải có sá»± chuẩn bị chu đáo vá»:

+ Giấy, bút (không được ghi bút Ä‘á», bút chì);

+ Vị trí ngồi sao cho dễ quan sát, dễ nghe, dễ viết...;

+ Nội dung những tình huống dự kiến sẽ đỠcập đến...;

Trong quá trình đối thoại ngÆ°á»i ghi biên bản phải tập trung cao Ä‘á»™, lắng nghe, phân tích để tổng hợp má»™t cách khách quan, trung thá»±c. Nếu kết thúc má»™t vấn đỠđối thoại mà các bên đã khẳng định được đúng sai thì phải thể hiện rõ trong biên bản, trong đó nêu cả những căn cứ pháp lý, căn cứ thá»±c tế và quan Ä‘iểm của các bên.

b. VỠhình thức:

+ Cũng như những loại biên bản làm việc khác, biên bản đối thoại phải ghi rõ ngày, giỠtổ, địa điểm chức, thành phần tham gia và ngày giỠkết thúc;

+ Vì bản chất đối thoại là trao đổi, so sánh, làm rõ, sáng tá» má»™t vấn Ä‘á», do đó biên biên bản đối thoại nên viết dÆ°á»›i hình thức há»i - đáp;

+ Khi kết thúc cuá»™c đối thoại phải Ä‘á»c biên bản cho má»i ngÆ°á»i cùng nghe và ký tên xác nhận. Tuy nhiên, trên thá»±c tế có thể những ngÆ°á»i tham gia tá»± Ä‘á»c hoặc xem lại sau khi được nghe, nhÆ°ng Ä‘á»u phải ký xác nhận

IV.  TRá»°C TIẾP Äá»I THOẠI

Kỹ thuật nêu vấn Ä‘á» và giải quyết vấn Ä‘á» trong đồi thoại rất phong phú và Ä‘a dạng, phản ánh kinh nghiệm và tài năng của ngÆ°á»i chủ trì. Trong thá»±c tiến đối thoại đã hình thành những kỹ thuật Ä‘iển hình, phổ biến, trong đó có kỹ thuật cứng; có kỹ thuật linh hoạt, má»m dẻo; có kỹ thuật mang tính tổng hợp các Ä‘á»™ng tác, có kỹ thuật mang tính Ä‘Æ¡n lẻ...Dù Ä‘a dạng đến đâu nhÆ°ng kỹ thuật đối thoại khi được áp dụng phải đảm bảo các Ä‘iá»u kiện sau đây:

- Phù hợp với quy định của pháp luật nói , vỠthanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo nói riêng;

- Có căn cứ khoa há»c, chứng cứ thu được phải có giá trị pháp lý.

Äối thoại trá»±c tiếp trong giải quyết khiếu nại, tố cáo bao gồm cả đối chất và chất vấn, tức há»i và trả lá»i, hay nói cách khác là giải thích những câu há»i những vấn đỠđặt ra. Trong đối thoại để phục vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo, ngÆ°á»i chủ trì cÅ©ng có khi phải trả lá»i câu há»i của ngÆ°á»i đối thoại nhÆ°ng chủ yếu há» vẫn là ngÆ°á»i đặt câu há»i để ngÆ°á»i tham gia đối thoại giải thích.

- Kỹ thuật há»i: có nhiá»u kỹ thuật vá» há»i trong các cuá»™c đối thoại đã được nghiên cứu và áp dụng trong thá»±c tiá»…n, nhÆ°ng những kỹ thuật Ä‘iển hình và phổ biến nhất là nêu câu há»i ngắn, rõ ràng cho các bên tham gia đối thoại và trả lá»i đúng trá»ng tâm ná»™i dung của vấn Ä‘á» nêu ra trong cuá»™c đối thoại.

- Kỹ thuật trả lá»i: nhÆ° trên đã nói ngÆ°á»i chủ trì chủ yếu là đặt câu há»i nhÆ°ng cÅ©ng có khi ngÆ°á»i đối thoại đặt câu há»i để ngÆ°á»i chủ trì trả lá»i  giải thích, trong trÆ°á»ng hợp này, ngÆ°á»i chủ trì phải chú ý:

+ Äánh vào tâm lý đối tượng tham gia đối thoại, tình cảm, chan hoà;

+ NgÆ°á»i chủ trì phải thá»±c sá»± thành tâm, cho dù kỹ thuật đặt câu há»i  sáng tá» vấn Ä‘á» có mang dáng dấp của “thủ Ä‘oạn†cÅ©ng là vì mục đích của sá»± thất khách quan chứ không phải có ý đồ cá nhân không lành mạnh;

+ Äặt câu há»i, trả lá»i câu há»i, kết luận vấn Ä‘á» sao cho chính xác, khách quan, không để các đối tượng hiểu lầm là mình thiên vị bên kia;

+ Không đặt câu há»i ngay mà nên có lá»i thăm há»i sức khoẻ, sá»± làm ăn  há»,  kể má»™t câu chuyện...

+ Nếu vấn Ä‘á» nào  chắc chắn thì má»›i trả lá»i và khẳng định ai đúng, ai sai và khuyết Ä‘iểm, trách nhiệm của từng ngÆ°á»i đến đâu;

+ Nếu chÆ°a rõ hoặc cần xin ý kiến ngÆ°á»i có thẩm quyá»n thì cÅ©ng giải thích rõ nhÆ° vậy và chÆ°a khẳng định ai đúng, ai sai;

+ Quá trình trả lá»i phải lồng vấn Ä‘á» tuyên truyá»n, phổ biến pháp luật và kết thúc câu trả lá»i phải đặt được vấn Ä‘á» cho câu há»i tiếp theo, không được Ä‘Æ°a cuá»™c đối thoại vào chá»— cụt khi mục đích đối thoại chÆ°a đạt được.

(Theo moj.gov.vn)