JAN AMÔT CÔMENXKI (1592-1670) Imprimer
Samedi, 16 Avril 2016 07:29

Ảnh từ Internet

J.A.Cômenxki là má»™t nhà giáo dục vÄ© đại ngÆ°á»i Séc (Tiệp Khắc) là đại biểu xuất sắc của chủ nghÄ©a nhân văn, là nhà hoạt Ä‘á»™ng xã há»™i lá»›n của Tiệp Khắc trong những năm giữa thế kỉ XVII.

Ông sinh ra trong má»™t gia đình thợ xay bá»™t, theo đạo Tin lành. Do mồ côi cả cha lẫn mẹ nên được Há»™i anh em những ngÆ°á»i Tiệp Khắc – má»™t tổ chức bao gồm những ngÆ°á»i có tÆ° tưởng yêu nÆ°á»›c, tiến bá»™, muốn tiến hành cuá»™c cách mạng xã há»™i xóa bá» chế Ä‘á»™ bất công, Ä‘en tối, đầy tá»™i ác ở Tiệp Khắc lúc đó-nuôi dưỡng, bảo trợ và gởi ra nÆ°á»›c ngoài há»c tập. Ông đã theo há»c các trÆ°á»ng đại há»c Hecboor và Heiderbord ở Äức.

Năm 1614, ông trở vá» Tiệp Khắc nguyện hiến dâng cuá»™c Ä‘á»i mình cho sá»± nghiệp giáo dục của nhân dân Tiệp Khắc. NhÆ°ng đến năm 1618, má»™t cuá»™c khởi nghÄ©a của nhân dân Tiệp Khắc chống lại chính quyá»n của hoàng đế Äức (nÆ°á»›c Tiệp lúc đó bị nhập vào lãnh địa của hoàng đế Äức) bùng nổ và tiếp sau đó là cuá»™c chiến tranh 30 năm (1618-1648), nÆ°á»›c Tiếp bÆ°á»›c vào thá»i kì bị tàn phá rất nặng ná». Rất nhiá»u ngÆ°á»i tham gia cuá»™c cuá»™c khởi nghÄ©a bị kết án tá»­ hình, hàng ngàn gia đình quý tá»™c thị dân bị kết án và trúc xuất khá»i Tiệp, trong số đó có nhiá»u đại biểu Æ°u tú của ná»n văn hóa Tiệp: những nhà bác há»c, nhà văn, giáo sÆ°, thầy thuốc giá»i, những ngÆ°á»i thợ thủ công có trình Ä‘á»™ chuyên môn cao. Há»™i anh em những ngÆ°á»i Tiệp Khắc cÅ©ng bị đàn áp và trục xuất ra nÆ°á»›c ngoài. Cômenxki cÅ©ng nằm trong số những ngÆ°á»i bị trục xuất đó. Ông lánh nạn và trú ngụ tại thành phố Letnô (Ba Lan).

Cả cuá»™c Ä‘á»i ông hiến dâng cho sá»± nghiệp giáo dục (dạy há»c, viết sách giáo khoa, nghiên cứu lí luận dạy há»c và giáo dục). Ông đã để lại cho nhân loại hÆ¡n 100 tác phẩm giáo dục, trong đó có các tác phẩm kiệt tác đóng góp vào kho tàng giáo dục những kinh nghiệm quý báu. Những tác phẩm lá»›n nhất là:

Ngôn ngữ nhập môn (1631). Tác phẩm được coi là cuốn sách giáo khoa đầu tiên nói vá» việc kết hợp dạy há»c tiếng Latinh vá»›i việc tìm hiểu thế giá»›i xung quanh.

Phép giáo huấn vÄ© đại (1632): đây là má»™t tác phẩm kiệt xuất, mang những tÆ° tưởng giáo dục vượt thá»i đại vá» lí luận dạy há»c và giáo dục; là má»™t tác phẩm có tính chất kinh Ä‘iển đầu tiên ở châu Âu vá» hệ thống tri thức khoa há»c giáo dục, đánh dấu giáo dục há»c tách ra khá»i triết há»c và trở thành má»™t khoa há»c Ä‘á»™c lập.

TrÆ°á»ng há»c lòng mẹ (1633): tác phẩm chuyên nghiên cứu vá» giáo dục trẻ mẫu giáo.

Thế giá»›i tranh ảnh (1658) và hàng hoạt các tác phẩm vá» giáo dục há»c khác nhÆ°: BÆ°á»›c vào ngưỡng cá»­a của ngôn ngữ, Khai trừ sá»± lÆ°á»i biếng ra khá»i nhà trÆ°á»ng.

J.A.Cômenxki đã tổng hợp và khái quát toàn bá»™ những kinh nghiệm thá»±c tế và lí luận giáo dục thá»i kì văn nghệ Phục hÆ°ng thành hệ thống lí luận sÆ° phạm, đặt ná»n móng cho việc xây dá»±ng ná»n giáo dục tiên tiến, hiện đại của chủ nghÄ©a tÆ° bản sau này.

Bùi Minh Hiá»n, Nguyá»…n Quốc Trị