XÔCÆ RÃT (469-399 TCN) Imprimer
Dimanche, 17 Avril 2016 15:16

Ảnh từ Internet.

XôcÆ¡rát là má»™t nhà triết há»c duy tâm nổi tiếng thá»i cổ đại Hy Lạp. Ông ra Ä‘á»i tạu thành bang Aten (Athenes) trong má»™t gia đình cha làm nghá» Ä‘iêu khắc và mẹ là má»™t bà đỡ.

Thá»i thanh niên, XôcÆ¡rát rất tích cá»±c, hăng thái tham dá»± các buổi diá»…n thuyết, bài giảng của các triết gia hùng biện nhÆ° Pácmênít (Parménide), Dênông (Zénon), Anaxago (Anaxagore), Gioócgiát (Gorgias)…

XôcÆ¡rát phản đối chủ nghÄ©a duy vật, không quan tâm đến việc nghiên cứu khoa há»c tá»± nhiên và phản đối vô thần luận. Ông tập hợp xung quanh mình má»™t nhóm quý tá»™c nhằm tiến hành cuá»™c đấu tranh tÆ° tưởng và chính trị chống chính thể dân chủ Aten. Khi chế Ä‘á»™ này được khôi phục, ông đã bị kết án tá»­ hình vì ba tá»™i: Bài xích thần linh, chống đối chế Ä‘á»™ và hủ hóa giá»›i trẻ.

Triết há»c XôcÆ¡rát là há»c thuyết dạy con ngÆ°á»i sống. Theo ông, mục đích của triết há»c là dạy đức hạnh. Ông Ä‘Æ°a ra má»™t luận Ä‘iểm nổi tiếng là “con ngÆ°á»i, hãy nhận thức chính mìnhâ€. Nhận thức chính mình ở đây không chỉ nhÆ° má»™t nhân cách mà còn nhÆ° là má»™t con ngÆ°á»i nói chung.

Muốn nhận thức được chính mình, cần phải bắt đầu từ nghi ngá» sá»± hiểu biết của mình. Chính vì vậy, XôcÆ¡rát thÆ°á»ng nói má»™t cách khiêm tốn “Tôi biết rằng tôi không biết gì hếtâ€. CÅ©ng chính từ đó, phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát ra Ä‘á»i nhằm phát hiện “chân lý†bằng cách tranh luận.

PhÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát bao gồm 4 yếu tố gắn bó mật thiết vá»›i nhau. Äó là:

- Mỉa mai (Ironie)

- Äỡ đẻ (Maieutique)

- Quy nạp (Induction)

- Xác định hay định nghĩa (Définition)

Mỉa mai là biện pháp phản biện bằng cách nêu lên những câu há»i nhằm dồn ngÆ°á»i đối thoại sa vào tình trạng mâu thuẫn khiến há» nhận thấy sá»± dốt nát của mình và phải thừa nhận chân lý. Äó là má»™t hệ thống câu há»i nhÆ° các câu há»i mẹo, há»i vặn mang tính châm biếm, mỉa mai, vạch ra những ý ngược Ä‘á»i, trá»› trêu của ngÆ°á»i đối thoại.

Äỡ đẻ là thủ pháp tiếp theo nhằm giúp cho ngÆ°á»i đối thoại tìm ra và thừa nhận chân lý. Thủ pháp này tá»±a nhÆ° bà đỡ đẻ giúp cho bà mẹ sinh ra đứa trẻ được mẹ tròn con vuông (đỡ đẻ).

Quy nạp là thủ pháp so sánh, đối chiếu nhiá»u trÆ°á»ng hợp cá biệt để tìm ra được cái phổ biến, cái chung dẫn tá»›i khái niệm.

Xác định hay định nghĩa là thủ pháp cuối cùng nhằm chia các khái niệm thành “giống†và “loại†định nghĩa được sự vật, hiện tượng một cách chặt chẽ.

Theo ông, bất cứ ngÆ°á»i nào, muốn hiểu biết má»™t cách thấu đáo, muốn là ngÆ°á»i có tri thức uyên bác, Ä‘á»u phải là ngÆ°á»i có thể định nghÄ©a được sá»± vật, hiện tượng má»™t cách chặt chẽ, nếu không dù có tài hùng biện tá»›i đâu cÅ©ng vẫn là ngÆ°á»i dốt nát mà thôi.

XôcÆ¡rát không chỉ tranh luận vá»›i phái “ngụy biện†và môn đồ của há» mà còn đào tạo được nhiá»u môn đồ cùa mình.

Bằng phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát ông không chỉ dạy cho há»c sinh lý thuyết suông mà còn dẫn dắt há» má»™t lối sống má»›i, giúp cho tâm hồn hỠđạt được sá»± thÆ° thái của má»™t con ngÆ°á»i có đức hạnh, tìm được chân lý, hạnh phúc trong cuá»™c sống hiện tại và tÆ°Æ¡ng lai.

Trong nhà trÆ°á»ng cận, hiện đại, phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát đã được nhiá»u thầy giáo, nhiá»u nhà giáo dục tiến bá»™ vận dụng trong công tác giảng dạy của mình (phát vấn, phát huy tính tích cá»±c đàm thoại, qui nạp…)

Trong công cuá»™c đổi má»›i giáo dục hiện nay, việc đổi má»›i phÆ°Æ¡ng pháp giảng dạy Ä‘ang là vấn Ä‘á» cấp bách, đòi há»i sá»± ná»— lá»±c, sáng tạo lá»›n lao của của thầy và trò. Trong bối cảnh đó, vận dụng má»™t cách có chá»n lá»c, sáng tạo và nâng cao “phÆ°Æ¡ng pháp XôcÆ¡rát†kết hợp hữu cÆ¡ vá»›i những phÆ°Æ¡ng pháp dạy há»c khác, chúng tôi cho rằng có thể nâng cao chất lượng dạy và há»c má»™t cách vừng vàng, chắc chắn.

Nguyễn Phú Tuấn