THỎA THUẬN HỢP TÁC KHAI THÁC CHUNG VIỆT NAM - MALAYSIA

Giữa Việt Nam và Malaysia tồn tại một vùng chồng lấn thềm lục địa rộng khoảng 2.800 km². Vùng này hình thành bởi đường ranh giới thềm lục địa do chính quyền Việt Nam Cộng hoà công bố năm 1971 và đường ranh giới thềm lục địa thể hiện trên hải đồ của Malaysia công bố năm 1979. Sở dĩ có sự khác nhau đó là do Chính quyền Việt Nam Cộng hoà có tính đến đảo Hòn Khoai, các đảo của cả hai bên, còn Malaysia chỉ tính đến các đảo ven bờ của mình mà bỏ qua Hòn Khoai của Việt Nam (Hòn Khoai cách bờ 6,5 hải lý).

Đây là khu vực chồng lấn có diện tích không lớn nhưng có tiềm năng về dầu khí. Trước khi hai nước đi vào đàm phán, ngày 16/02/1989, Công ty dầu khí quốc gia Malaysia (Petronas) đã ký hợp đồng phân chia sản phẩm (PSC) với nhà thầu IPC là người điều hành khu vực lô PM - 3 trùm lên một phần vùng chống lấn. Xuất phát từ nhu cầu khai thác dầu khí phục vụ phát triển của hai nước (diện tích vùng chồng lấn không lớn nếu đàm phán phân định sẽ mất nhiều thời gian) nên ngày 05/6/1992, tại cuộc đàm phán cấp thứ trưởng ngoại giao ở Kuala Lampur (Malaysia) hai bên đã ký Bản thoả thuận (MOU) về hợp tác thăm dò khai thác chung vùng chồng lấn.

Nội dung chủ yếu của Thoả thuận (MOU) này là:

- Hai bên đã chính thức xác nhận tọa độ khu vực chồng lấn theo đường ranh giới thềm lục địa do Tổng cục dầu khí Việt Nam công bố năm 1977 (trùng với yêu sách thềm lục địa do chính quyền Việt Nam Cộng hoà công bố năm 1971) và đường ranh giới thềm lục địa thể hiện trên hải đồ của Malaysia công bố năm 1979. Khu vực xác định này được vạch trên hải đồ của Anh (British Admiralty Chart) số 2414, xuất bản năm 1967.

- Hai bên đồng ý tạm gác vấn đề phân định thềm lục địa để hợp tác tay đôi thăm dò và khai thác dầu khí trong khu vực xác định này theo thời hạn hiệu lực của Thoả thuận đã ký và dựa trên các nguyên tắc sau:

+ Chia sẻ đồng đều chi phí và phân chia đồng đều lời lãi giữa hai bên;

+ Các hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí sẽ được Petronas (Malaysia) và Petrovietnam (Việt Nam) tiến hành trên cơ sở các dàn xếp thương mại sau khi được Chính phủ hai bên phê chuẩn;

+ Thoả thuận này không phương hại tới lập trường cũng như đòi hỏi của mỗi bên đối với khu vực chồng lấn.

- Nếu có mỏ dầu khí có một phần nằm vắt ngang sang khu vực xác định và một phần nằm bên thềm lục địa của Malaysia hoặc Việt Nam thì hai bên sẽ thoả thuận để thăm dò khai thác.

- Vấn đề quản lý nhà nước đối với các hoạt động dầu khí trong vùng chồng lấn mặc dù không được nói cụ thể trong MOU nhưng về mặt nguyên tắc Việt Nam có quyền thực hiện quản lý nhà nước về hải quan, quản lý cảng xuất dầu và công trình trên biển, quản lý nhà nước về thuế, biên phòng... Tuy nhiên, do vùng biển nằm xa đất liền, không thuận lợi cho việc triển khai tất cả các hoạt động quản lý nêu trên nên Việt Nam có thể uỷ quyền cho phía Malaysia thực hiện các hoạt động kiểm soát đối với các hoạt động dầu khí trong vùng chồng lấn giữa hai nước.

Sau khi thỏa thuận có hiệu lực hai công ty dầu khí quốc gia của hai nước đã ký kết các dàn xếp thương mại và triển khai các hoạt động thăm dò khai thác dầu khí trong khu vực chồng lấn giữa hai nước.

Trên cơ sở MOU, dàn xếp thương mại bao gồm các nội dung chính sau:

- Petrovietnam và Petronas cùng chịu trách nhiệm, có nghĩa vụ và quyền lợi ngang nhau;

- Đồng ý tiếp tục thu các khoản thuế quy định trong hợp đồng đã ký với nhà thầu năm 1989, bao gồm: Thuế tài nguyên, thuế lợi tức, thuế xuất khẩu, khoản trả phụ. Trước đây nhà thầu nộp cho Chính phủ Malaysia thì nay chia đều 50/50 cho Việt Nam và Malaysia;

- Các khoản thu quy định trọng hợp đồng gồm: chia lãi dầu, nộp quỹ nghiên cứu khoa học trước kia nộp cho Petronas thì nay chia 50/50 cho Việt Nam và Malaysia.

Các phần thu cho phía Việt Nam sẽ do Petronas chịu trách nhiệm giao đủ không bị Chính phủ Malaysia đánh thuế.

- Về cơ chế điều hành: Hai bên thành lập Uỷ ban hỗn hợp (Joint Committee) ở cấp cao. Uỷ ban này giải quyết các vấn đề cấp cao và thành lập Uỷ ban điều phối (Coordination Committee). Tuỳ theo nhu cầu của Uỷ ban điều phối có thể thành lập các tiểu ban luật pháp, kinh tế, thương mại, kỹ thuật.

Uỷ ban điều phối có nhiệm vụ cụ thể do Uỷ ban hỗn hợp phê chuẩn là:

+ Xác định phần đóng góp của các bên;

+ Giám sát hoạt động của nhà thầu;

+ Giải quyết việc cung ứng dịch vụ của hai nước.

Hoạt động của hai Uỷ ban theo cơ chế nhất trí. Nếu có bất đồng sẽ giải quyết từ thấp đến cao trên tinh thần hoà giải hữu nghị. Nếu không giải quyết được sẽ đưa ra toà án thương mại quốc tế phân xử.

- Petrovietnam và Petronas cùng nhau thực hiện kiểm toán đối với hoạt động của nhà thầu để xác định quyền lợi.

- Petrovietnam và Petronas cùng thống nhất ra các quyết định trong Uỷ ban điều phối phê chuẩn các kế hoạch công tác, tài chính của Nhà thầu. Mặc dù uỷ nhiệm cho Petronas quản lý nhà thầu qua Uỷ ban điều hành của hợp đồng nhưng Petrovietnam vẫn có quyền tham dự họp Uỷ ban điều hành.

- Nhà thầu gầm năm thành viên là: Công ty HAMILTON Oil Corp (là người điều hành); Công ty Enterprise Oil; Công ty IPL; Công ty NORCEN; Công ty Carigali (công ty con của Petronas).

Sau hai năm triển khai các hoạt động thăm dò, khai thác, đến năm 1997, những thùng dầu đầu tiên khác thác từ vùng chồng lấn đã được xuất khẩu và lợi nhuận bắt đầu được chia đều cho hai bên theo đúng thoả thuận. Hiện nay, các giếng dầu trong vùng khai thác chung này đang tiếp tục hoạt động có hiệu quả.